CUMHURİYETİMİZ 30 YAŞINDA

Dr. MEŞFEŞ’Ü Necdet Hatam

Çok büyük bir çoğunluğunuz statüsü yükseltilerek Adığey Cumhuriyeti adını alan Adığe Özerk Bölgesi’nin bugünkü sınırları ile kurulduğunu sanıyorsunuzdur. Oysa çok ilginç ve de ders alınması gerekli bir yol izlemiştir bugünlere geliş. Ve bu süreç çok dile getirilenin aksine Adığelerin birlik kurabileceklerinin, çıkarının nerede olduğunun bilincinde akılcı olabileceklerinin de bir kanıtıdır. Ben bu süreci yeniden her yürüdüğümde özerk bölgeyi kuranlar iyi ki sürgünümsülerimiz kadar kahraman değillerdi, Allah korudu diyorum. Düşünsenize bir “Çekesya’yı yeniden inşa edeceklerini’’ dile getirenlerin söylemlerini benimseselerdi. Hele yaşam alanları daraldıkça hayalleri genişleyenler gibi yürekli (!) olsalardı. Hele dünün solcuları günümüz bağımsızlıkçıları gibi “Bağımsızlık yoksa barış da yok” diye tutturabilecek kadar uzak görüşlü(!) olsalardı. Kazanımımız ne olurdu bir düşünür müsünüz?

Bir de ben bu eski devrimcilerin hayatlarının hiçbir döneminde gerçek devrimci olmadıklarını düşünürüm. Öyle ya bir dönem uğruna hapsedilmeyi, sürülmeyi, ölümü göze aldıkları ideolojinin temel ilklerinden değil midir “Somut koşullara göre somut çözüm önerileri”. Peki, “Türkiye’de devrim olur bizler de haklarımızı alırız, dolayısı ile devrimci mücadelede yer almalıyız, en önde olmalıyız” yaklaşımı dünya Çerkeslerinin dahası Türkiye Çerkeslerinin hangi somut koşuluna uyuyordu? Ya da günümüz güya amaçları Çerkeslerin yerleşim olarak, sayı olarak, nüfus olarak, güç olarak Çerkeslerin hangi somutuna uymaktadır? Ya da devletin sunduğu seçmeli sınıfları dolduramayacağının ön görememek ve “Anadilim onurum savaşırım korurum” sloganları eşliğinde yürüyüşler düzenlemek… Ancak durmak zorunda kalmanın utancından, Karadeniz’in Kuzeyine yumruk sallayarak kurtulmaya çalışmak. Ya da şimdiki bağımsızlık çığırtkanlığı… Hani azınlık ulusun sosyalisti birlikteliği, hakim ulusun sosyalisti de ayrılma hakkını savunurdu?

Özetle ben, önce Adığe Özerk Bölgesi’ni temelini atan ve bu temel üzerine de Adığey Cumhuriyeti’ni kuran kadroların geçmişte bu arkadaşlarımız gibilerini örnek almamış olmalarına, günümüzde de anavatan kesiminin almadığına seviniyor, gelecekte de almayacakları güvenini taşıyorum. Ve işte sürecin dönüm noktaları: Adıge Özerk Bölgesi 27 Temmuz 1922’de Çerkes (Adıge) Özerk Bölgesi olarak kuruldu (Sarı renkli alan) 2660-kilomere kare ve nüfus da 114570 idi. 24 Ağustos 1922’den itibaren adı Kuzey Kafkasya Bölgesi’nin (Krasnodar bölgesi) Adıge (Çerkes) Özerk Bölgesi olarak değiştirildi. 3 Ağustos 1928 tarihinde adı Adıge Özerk Bölgesi olarak değiştirildi 10 Ocak 1934’te Azak-Karadeniz Bölgesi sınırları içinde özerk bölge. 10 Nisan 1936, Maykop kenti Adığe Özerk Bölgesi’ne eklendi ve Krasnodar kentinde bulunan idare merkezi Mıyequape (Maykop) oldu. Giaginsky bu tarihte Giaginski ve Hanskaya’nın da içinde bulunduğu Maykop Rayonu Adığe Özerk Bölgesi sınırları içinde değildi. (Koyu bej renkli alan) 13 Eylül 1937’de Adığe Özerk Bölgesi olarak Krasnodar Bölgesi sınırlarına alındı. 21 Şubat 1940 Kujorskiy kırsal yerleşimi Adığe Özerk Bölgesine bağlandı. (Açık bej renkli alan) 28 Nisan 1962, Maykop rayonu Adığe Özerk Bölgesine katıldı ve bugünkü sınırlar ortaya çıktı. (Kahverengine yakın renkli alan) 7792 kilometre kare 2020 sayımına göre de nüfus 463 bin 088’dir. 5 Ekim 1990, Adığe Özerk Bölgesi Halk Meclisi, olağanüstü birleşiminde özerk bölge statüsünü “Adığe Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti” adı ile yükseltme kararı aldı. 15 Aralık 1990 tarihinde, Adığey Meclisi Rusya Federatif Cumhuriyeti Halk Meclisi Adığey’in Krasnodar’dan ayrılmasını olanak veren anayasa değişikliğini kabul etti. 3 Temmuz 1991’de, Rusya Federatif Cumhuriyeti Yüksek Konseyi, “Adığe Özerk Bölgesi halk milletvekilleri bölgesel Konseyi kararına uygun olarak”, Adığe Çerkes Bölgesi’nin, Rusya Federatif Cumhuriyeti içinde Adığe Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne dönüştürülmesine ilişkin bir yasayı ve uygun anayasa değişikliğini kabul etti 23 Mart 1992’de, Adıgey yüksek Konseyi, ADIGEY SSC’Yİ Adıgey Cumhuriyeti (Adıgey) olarak yeniden adlandırmak için bir yasa kabul etti. 21 Nisan 1992’de Rusya Federasyonu Halk Milletvekilleri Kongresi, Adıgey Cumhuriyeti hakkında Rusya Federasyonu Anayasası’na bir hüküm getirdi. Değişiklik, 16 Mayıs 1992’de «Rus Gazetesi»nde yayınlanarak yürürlüğe girdi. Ve bu yıl Adığey Cumhuriyeti’mizin, yani statüsünün yükseltilmesinin 30. Kuruluş Yılı.