TARİH VE ETNOGRAFYA İLE İLGİLİ YENİ KİTAPLAR

MAMİY Ruslan
Çeviri: İbrahim Çetao
Psatl dergisi 3. sayı

1. Eski Çerkes Bahçeleri (1864-1915)
Moskova 2005

İki büyük kitap. 840 sayfadan oluşuyor. Kitabı düzenleyen, ön sözünü ve açıklamaları yazan Tarih Bilimleri Kandidati Samir Hotko. Her iki kitap  2005  yılında Moskova’da yayımlandı. Kitabın basımında büyük desteği olan  R.F. Başkanı Yönetim İdaresinde danışman olarak görev yapan Hızır Hupsuroko. Kendisinin de kitapta kısa bir değerlendirme yazısı var. Kitabın çıkarılmasındaki amaç: Adigelerin başlarından çok olaylar geçti, çok azı kanlı savaşlardan kurtulabildi. Yiğitlikleri tüm dünyaca biliniyor. Onları dünyada ünlü kılan bir başka konu daha var. O da eski yıllardan beri sahip oldukları tarımsal kültür olup bundan gurur duymamak mümkün değil.

Kitap Adigelerin tarımsal kültürlerini anlatan yazılardan oluşuyor. Kitabın düzenleyicisi bunların içinden meyvecilikle ilgili olanlarını öne çıkarmış. Bu konuda bilimadamı, gezgin, asker ve sofra düzenleyici kişilerden oluşan 40 kişinin yazılarına kitapta yer verilmiş ve çeşitli resimlerle süslenmiş.

2. Muridizim ve Kuzey Batı Kafkasya Adigelerinin Bağımsızlık Savası (1829-1864)
Yazan: Asker Penesu, Maykop 2006

Penesu Asker’in kitabı Adige ulusunun tarihinin en zor donemi olan Kafkas savaşları üzerine. Yazar kitabında dönemin tüm olaylarına yer vermek gibi bir amaç taşımıyor. Asıl amacı İmam Şamil’in naibi olarak Çerkesya’da görev yapanların  çalışmaları, Adigelerin birlikteliklerini sağlamak ve özgürlükleri için verdikleri mücadelelere yaptıkları katkılar, Muridizm’in Adigeler arasına girişi ve bıraktığı izlerdir. Muridizim burada başta gelen ideoloji olmamış ve toplum içerisine derin kökler salmamışsa da politik olaylarda önemli rol oynamıştır. Kitap Adige tarihi ile ilgilenenlerin, öğretmen ve öğrencilerin yararlanabilecekleri nitelikte.

3. Rusya, Türkiye, İngiltere ve İmam Şamil İlişkileri Çerçevesinde 19. yüzyıl (1864’e kadar) Batı Çerkesya’sı.
Yazan: Asker Penesu, Maykop 2006

Birinci kitaba nazaran bu kitapta, 19. yüzyıl Kafkas savaşları esnasında Adigelerin durumları daha ayrıntılı bir şekilde ele alınıyor. İmam Şamil’in Adigelerle ilişkileri inceleniyor, bu bağlamda Naip Muhammet Emin’in çalışmaları vurgulanıyor. Rusya ve Türkiye arasındaki anlaşmazlıkların Karadeniz kıyı boyunda ve Batı Çerkesya’da savaşlara yol açtığı belirtiliyor. Bu konuyla birçok tarihçinin ilgilendiğinin altı çizilerek,onlarin konuyla ilgili eski ve yeni görüşlerini karşılaştırıyor ve kendi görüşünü de ortaya koyuyor. Kitap su sonuca ulaşıyor: “Kuzey Kafkasya halklarının 19. yüzyıldaki politik, sosyal ve ekonomik tarihlerinin öğrenilmesinde Adigelerin o günkü durumlarının bilinmesinin büyük önemi var. Donemin Rus-Kafkas ilişkileri ise dikkatle ele alınması gereken bir sayfa.

4. Sovyet <dönemi Adigey’inin Sosyal Tarihinden Sayfalar. 1920’li Yıllarda Halkın Gündelik Hayatı.
Yazan:M.P.Hlinina,Maykop 2005

20. yüzyılın 20-30’lu yılları arasında, Sovyet devriminin ilk yıllarında Adige ülkesindeki yaşam üzerine bu güne kadar yayımlanmış olan kitapçıkların devamı niteliğinde. Bu zor döneme ait tarihçilerin değerlendirmeleri kitapta büyük yer tutuyor. Yazarın kendi görüşleri daha çok arşivlerden alınan belgelere ve rakamlara dayanıyor. Kitapta o yıllarda bölgedeki işyerlerinin durumu, buralarda çalışan insan miktarları, insanların iş bulma imkanları gibi konulara değiniliyor. Aynı şekilde çalışanlara verilen ücretlerin düzenleniş şekli, yaşam standartları üzerine yazarın düşündürücü değerlendirmeleri var.

5. Adigey Cumhuriyeti’nin Yerleşim Bölgelerinin Tarihinden Kesitler.
Yazanlar: Gisev N.T. – Yemtil, R.H. – Buzarov A.K. – Karakayev Z.H.
Maykop 2005

Adige Cumhuriyeti yerleşim birimleri ve Krasnodar Kray’ındaki Adige köylerinin tarihlerinin bir ansiklopedi şeklinde yayımlanması için Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü uzun zamandır uğraşıyor. Konu üzerine çalışan bilimadamları bu güne kadar elde ettikleri bilgileri kitaplar halinde yayımlamaya başladılar. Bu kitap bu konudaki ikinci kitap olup toplam 25 yerleşim yerinin tarihini kapsıyor. Kitapta Adigekale, Afipsip, Bjedughabl, Hatlekuay, Cirakiy, Pcihatlikuay, Hatugujukuay, Hastuku’nun tarihleri büyük yer tutuyor. Bunlardan başka Rus ve kazak yerleşim yerleri olan Kamennomost, Pervomaysk, Prikubansk, Cernisev ve başka yerler  yaralıyor. Kitap Adige Cumhuriyeti’ne ait çeşitli fotoğraflarla süslenmiş.

6. Adigelerin Kültür ve Yaşamları
Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü yayını
Maykop 2005

Enstitünün uzun yıllardır yayımlamakta olduğu serinin devamı. Adigelerin etnografyası, yaşam şekilleri ve tüm kültürlerine kitapta yer veriliyor. Konu üzerine ilk kitap 1976’da dokuzuncu ve son kitap ise 2001’de çıkmıştı. Bu kitapta daha çok Adigelerin İslamiyet öncesi dini inanışları, doğadan yararlanma şekilleri, ölüm olayına yaklaşımları, halk şarkılarını söylemek için kullandıkları enstrümanlar, bunların kullanılış şekilleri, günümüz halk dansları ve şarkılarının kurgu düzenleri ve başka konulara yer veriliyor.