KABARDEY-BALKAR’ın ÖNEMLİ GÜNLERİ
ve YILDÖNÜMLERİ

 

Nıbej Kazbeç
Adige Psalhe,Aralık 2005

 
   
 
1561 yılı: Kabardey Pşı’sı İdar Temrıkue’nin kızı Göşenay Rus çarı 4.İvan ile siyasi evlilik yaptı.

1771 yılı ağustos 17: İmparatoriçe 2.Katerina Kabardey halkına teşekkür mektubu gönderdi.

1786
yılı: Priblijne, Soldatske Kazak yerleşim bölgeleri kuruldu.

1796
yılı: Şapsuglar ile Bjeduğlar arasında Bziyikxue savaşı oldu.

1811
yılı: Kabardey tarihinde önemli bir yeri olan Pşı Hatokşokue İsmeyl’in ölümü.

1831
yılı: Dığujıkxuey (bugünkü Avşiger) köyünün kuruluşu

1836
yılı: Katlyarovske Kazak yerleşim bölgeleri kuruldu.

1836 yılı: A.Puşkin’in çıkarttığı “Çağdaş” dergisinde Kaz-Geriy’in “Kxajer Taurıhx” adlı hikayesi yayınlandı.

1836
yılı: Kxuedzokxue Lokman’ın “Karşı Kıyıdaki Kız” veya “Ölene Kadar Aşk” isimleri ile bilinen romanı Moskova'da yayınlandı.

  1841 yılı: Kabardey yazar, tarihçi  bilimadamı ve eğitmen Hatokuşokue Gaziy’in doğumu

1841 yılı: “Rus Bülteni” isimli dergide Han Ceriy’in” yazdığı “Çerkes Tarihi” notları yayınlandı.

1842 y
ılı: Odesada Leonti Lyule’nin Rus-Çerkes sözlüğü yayınlandı.

1846
yılı: İslamey (yukarı Kup) köyü kuruldu.

1846
yılı: “Kafkas” gazetesinde Han Ceriy’in “Çerkes Halklarının Mitolojisi” isimli çalışması yayınlandı.

1846 yılı 2 Mart:
“Kafkas” gazetesinde Adil Geriy’in  “Çerkes Çiftçileri ile Beyleri Arasında İlişkiler” adlı çalışması yayınlandı.

1851
yılı: Nalçik şehrinde Kabardey okulu açıldı

1851
yılı: Balkar yazar Çabdarov Süleyman’ın doğumu

1861
yılı: Nalçik şehrinde kadınlar için okul açıldı.

1861
yılı: Rus bülteni dergisinde Kxalembiy (K|aşe Adelceriy)’in “Dağın Zirvesinde” isimli oyunu yayınlandı.

  1866 yılı: Adige bilimadamı,yazar Kxaşej Talib’in doğumu.

1866 yılı: H|atokxşokxue Gaziy Nalçik şehrinde eğitmen yetiştirmek üzere öğretmen okulu açtı.

1866
yılı: Nalçik’te kadınların haftasonu gidebildikleri okul açıldı.

1866
yılı: Prohladnı şehrinde ilk okul açıldı.

1866
yılı: Sovyet mücadelesine öncülük edenlerden Wuerkxuase Ş. Doğdu.

1871
yılı: Sovyet mücadelesine öncülük edenlerden Yerıjxokxue İ. doğdu.

1871 yılı 14 Mayıs
: “Terek haberleri” gazetesinde K|aşe Adelceriy’in “Dağlı Türkülerinin Kayboluşu Hakkında” ve yine aynı yıl 23 Haziran tarihinde “Eski Kabardey Haberleri”ni yayınladı.

1876
yılı: Adige yazar Adelceriy‘in ölümü.

1876
yılı: Kotlyarevske Kazak yerleşim bölgesinde okul açıldı.

1876
yılı: Sovyet mücadelesine öncülük edenlerden  Kxaşokxue H|.  ile Jıleh|ah Ts.’in doğumu.

1881
yılı: Sovyet mücadelesine öncülük edenlerden Djedu M, H|ajı M.,Şeriy T.’in doğumu.

1881
yılı: Alman köyü Gnadenburg (şimdiki Vinogradnoye köyü) kuruldu.

1886
yılı: Abıkxuh|able (dzelıkxue kxuaje) kuruldu.

1886
yılı: Sovyet mücadelesine öncülük edenlerden Besleney H.,Tkaçenke M, Asanov H,Şkue T., Debağue İ. , Bıgue M.,Abaze D.,Yelcırkxue A.’in doğumu.

1886 yılı 22 Haziran
: Kompozitör A.M. Abramov’un doğumu

1886
yılı: Balkar şair, yazar Osman oğlu Said Şahmurzayev’in doğumu.

1886
yılı: Adige yazar, eğitimci Uvjxıkxue oğlu Yelbed Hasan’ın doğumu

1891
yılı: Bilimadamı, ülke bilim madalyası sahibi Kovtunenko İvan P.'in doğumu.

1891
yılı: Şimdi Baksan sınırları içerisinde kalan Baksan köyünün ilk yerleşimi.

1891
yılı: Lopatinski’nin ''Adige Grameri'' isimli kitabı Tiflis’te basıldı.

1891
yılı: Sovyet mücadelesine öncülük edenlerden Ştokole A., Kxathxen N., Ulıdj N., Jıju Kx.,Mole T., Kxak|uej A. ve Mahue D.’in doğumu.

1896
yılı: Ahxmetıkxue Gazibeç’in “Çerkes Haberleri” isimli kitabı Moskova'da yayınlandı.

1896
yılı: Sovyet mücadelesine öncülük edenlerden N.S.Bade, Kambiy H., Balayev L., Sirota P., Şogen H, Romanenke T., Turenke V., Usenke M.’in doğumu.

1896 yılı 4 Nisan
: Bilimadamı Georgiy Aleksandroviç Kokiyev doğdu.

1901
yılı: Adige yazar Muhammet oğlu Kxuejey Sosrıkxue doğdu.

1901
yılı: Ahxmetıkxue Gazibeç’in “ Gönlün Şiiri “ isimli kitabı yayınlandı.

1906 yılı:
Amiral Arseniy Golovko doğdu.

  1906 yılı: Adige yazar Mızabeç oğlu Nalo Jansehxu doğdu.

1911 yılı: Sovyet dönemi kahramanı Danil oğlu Grigory Volovçenko doğdu.

  1911 yılı: ovyet dönemi kahramanı Yakov oğlu Stefan Murugov doğdu.

1911 yılı: Adige şairi Yelmırze oğlu Çım Tembot doğdu.

1911
yılı: Ülkedeki üst kademe komutanlardan Musa oğlu Kxazmıh| İzrail doğdu.

1911 yılı 25 Ekim
: Adige dram sanatçısı, şair Elmas H|ajbiy doğdu.

  1916 yılı: Kabardey-Balkar Devlet Üniversitesi'nin ilk rektörü, tarih bilimleri doktoru Berbeç H|at|ut|e doğdu.

1916 yılı: Tanınmış filolog Treskov İlya doğru.

  1916 yılı: Sovyet dönemi kahramanı Vasili Kuznetsov doğdu.

1916 yılı: Balkar şairi Maksim Gettuyev doğdu.

1916 yılı 13 Mayıs:
Balkar yazar H|abu Katsiyev doğdu.

1916
yılı: Karaçay-Balkar şairi İbrahim oğlu Hamzat Kubanov doğdu.

1921
yılı: Adige yazar H|amırze oğlu Nalo Ah|medhxan doğdu.

1921
yılı: Sosyalist dönemin tanınmış isimlerinden Nikolay Yevtuşenko doğdu.

1921
yılı: Nalçik'te ilk sinema salonu açıldı.

1921
yılı: Şerelokxue T., Tambiy P, Pşığuet Kx. birlikte ilk Latin esaslı Kabardey alfabesini hazırladılar.

1921 yılı 20 Ocak:
Dağlı otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.

1921 Mart:
Halk Komitesi Balkar Sovyet'i kuruldu.

1921 yılı 21 Nisan:
Nalçik’te bölge müzesi açıldı.

1921 yılı 15 Mayıs:
Adige yazar Dudar H|auti doğdu.

1921 yılı 1 Temmuz:
“Kızıl Kabarda” gazetesi yayına başladı.

1921 yılı 1 Eylül:
Kabardey Otonom Bölgesi kuruldu.

1926
yılı: Cılakhsteney sulama barajı kurulmaya başlandı.

1926
yılı: Kabardey-Balkar Bilim ve Araştırma Enstitüsü kuruldu.

1936
yılı: Büyük ideal adamı Tsağue Nuri öldü.

1936
yılı: Sovyetlerin ve KBR’in saygın ziraat uzmanı Mihail Klevtsov doğdu.

1936
yılı: “Academia” basımevi “Kabardey Folkloru” albümünü yayınladı.

1936
yılı: Tırnavuz’da “Molibden” işleme tesisleri kurulmaya başlandı.

1936
yılı: Nalçik'te ilk çocuk sineması açıldı.

1936
yılı: Dohxuşukxuey alkol-ispirto fabrikası Nalçik et kombinası faaliyete geçti.

1936
yılı: Kabardey-Balkar yazı dili için kiril tabanlı alfabe kullanılmaya başlandı.

1936
yılı: Nalçik'te ilk müzik okulu açıldı.

1936 yılı Mart
: Kabardey-Balkar da temel eğitimin 7 yıla çıkartılmasına karar verildi.

1936 yılı 13 Haziran
: Kabardey Halk Tiyatrosu kuruldu.

1936 yılı  Haziran
: Nalçik'te Tarım Deneme İstasyonu kuruldu.

1936 yılı 26 Haziran
: Yazar ve bilimadamı Olag Oprişka doğdu.

1936 yılı 7 Temmuz
: Spor bakanlığı kuruldu.

  1936 yılı 10 Ağustos: Balkar şair İbrahim Babayev doğdu.

1936 yılı 13 Ağustos: Nalçik'te devlet dram tiyatrosu kuruldu.

1936 yılı 25 Eylül
: Balkar yazar Başir Gulyaev doğdu.

  1936 yılı 20 Kasım: Paş|e Beçmırze öldü.

1936 yılı 6 Aralık: Kabardey-Balkar Otonom Bölgesi, Kabardey-Balkar Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti oldu.

1941 yılı 21 Şubat
: Balkar yazar Ahmet Sozayev doğdu.

1941
yılı: Kabardey Balkar'ın ilk dağcısı Tamara Holamhanov doğdu.

1941
yılı: Adige şair kompozitör Kajer İdris Alman toplama kampında öldü.

1941
yılı: Adige şairi, Ash|ad oğlu Şogentsuk Aliy, Alman toplama kampında öldü.

1941 yılı 1 Mayıs
: Nalçik'te Piyoner gençler için stadyum açıldı.

1946
yılı: Leningrad konservatuarının Kabardey Balkar şubesi açıldı.

1946
yılı: “Kabardin halkının tarihi” kitabını yayınlayan (kiev, 1913) Kxudaş Yelbedzıkxue New york’ta öldü.

1946 yılı 30 Mart: Adige yazar, gazeteci Hafıtse Muhammed doğdu.

  1946 yılı 26 Temmuz: Adige şair Bıtsu Anatole doğdu.

1951 yılı:  “Kabardey Hikayesi-Nartlar” isimli kitap Moskova'da Rusça, Nalçik'te Adigece basıldı.

1951 yılı 13 Eylül
: Balkar şair Safaryat Ahmatova doğdu.

1951 yılı 11 Aralık
: Adige kompozitör Kazan Aslenceriy doğdu.

1956 18 Haziran
: Nalçik Müzik Okulu açıldı.

1961
yılı: Nalçik Jeofizik Enstitüsü kuruldu.

1961
yılı: Tarım Teknik Enstitüsü açıldı.

1961 yılı 17 Haziran
: Nalçik'te “Vostok” sinema ve tiyatro sahnesi açıldı.

1961 yılı
: KBR  İmar İşleri Organizasyonu ve Mimari Bürosu  faaliyete geçti.

1961 yılı 22 Aralık
: KBASSR emniyeti arşivi KBASSR. Başkanlık Sovyet'i arşivine dönüştürüldü.

1966
yılı: Yabancı ülkelerdeki soydaşlarımıza yardımcı olmak üzere kurulan dünya komitesinin Kabardey-Balkar şubesi açıldı.

1971
yılı: Bölge tarım taşıma ve muhafaza merkezi Nalçik'te kuruldu.

1991 yılı 31 Ocak
: КъБАССР-Cumhuriyet Ekonomi Konseyi kuruldu.

1991 yılı 31 Ocak
: Yukarı Baksan yerleşkesi yukarı Baksan köyüne dönüştürüldü.

1991 yılı 31 Ocak
: Sovetske ilçesindeki Sovetske köyünün adı Kxeşkxetau olarak değiştirildi.

1991 yılı 31 Ocak
: Prohladny ilçesindeki Pervomayski köyünün kuruluşu.

1991 yılı 30 Mart
: Balkar halkının ilk kongresi toplandı.

1991 yılı 11 Nisan
: Kabardey-Balkar cumhuriyeti bağımsızlık deklarasyonunu yayınladı.

1991 yılı 18 Mayıs
: KBR dış ilişkiler komitesi ve halk konseyi kuruldu.

  1991 yılı 19 Mayıs: DÇB’nin ilk kongresi Nalçikte yapıldı. Profesör Kalmık Yura Birliğin ilk başkanı seçildi.

1991 yılı 16 Ekim: Kabardey-Balkar yaşlılar konseyi ilk toplantısını yaptı.

1991 гъэм 14 Aralık
: Kabardey-Balkar halkları kongresi ilk toplantısını yaptı.

1996 yılı 31 Ocak
: Kabardey-Balkar halklarının anadillerini geliştirebilmeleri için gerekli çalışmaların yapılması kararı alındı.

2001 yılı 29 Ocak
: K|ışokxue Alim öldü.

2001 yılı 2 Şubat
: Üst düzey ordu görevlisi Kxudey Kerim öldü.