THAQUIŞINE: GÖNÜLLERDE YER ALMAK İSTERİM  
 

Derbe Timur
Adige Mak, 09.06.2007

Çeviri: Jade Wumar

  
   
 
THAQUIŞINE ASLAN: “Şanslıyız, onun yönetimi zamanında yaşam standartlarımız daha iyi oldu” dedirterek insanların gönüllerinde yer etmek istiyorum.

Adige Cumhuriyeti Başkanı Thaquışıne Aslan’ın göreve başladığından beri değişik gazetelere ve internet sitelerine verdiği röportajlar bizim gazetemizde de yer aldı. “Adige Mak” baş redaktörünün başkanla yaptığı röportajı sizlerle paylaşıyoruz.



Soru: Sayın başkan, başkanlık görevine başladığınız 4 ayı geçti. Bu zaman içersinde ana hedeflerinize ulaştınız mı? Sözgelimi kabine bakanlarının izleyeceği politikalar, farklı halkların birlikteliğine yönelik yaptığınız düzenleme, yasama organları arasındaki koordineli çalışma gibi konular ne durumda?

Başkan: Göreve başladığım zamanki düşüncelerimle şimdi sahip olduğum düşünceler birbirinden çok farklı. Bizi bekleyen çözümlenmemiş sorunlar zannettiğimden çok fazla çıktı. Eksiklik olmayan herhangi bir konu belirtmek pek mümkün değil.Güney bölgelerindeki federasyonun  kurucu üyelerine kıyasla biz çok geride kaldık. Bırakın 4 ayı, 4 yılda dahi yaşam kalitesinin yükseltilip düzene sokulması zor olacak. Ancak her zaman söylenen “başlanmayan işte yılan vardır” sözünü bizde söyleyerek tüm gücümüzle imkanlarımız dahilinde sorunların çözümüne başladık. Öncelikle yerine getirdiğimiz sorumluluğumuzu çok doğru tespit ettiniz. O da çalışacağınız insanlardan güvenebileceklerinizi tespit etmektir. Cumhuriyet hükümetini oluştururken şahsen önceliğim seçilecek kişinin ehliyeti oldu. Birikimi olan, teşkilatçılığı yüksek, çalışkan, önder kişiliği olanları seçtim. Halklar arası dengelere dikkat ettim. Dost ahbap ilişkisi olmadan hükümet oluşmuş oldu. Ayrım yapmadan, bir arada cumhuriyete faydalı olabilmek amacını taşıdığımızı ilk adımda gösteririz sandım. Yanılmışım.İşe başlamadan bizi suçlayanlar oldu. Cumhuriyet huzur içinde kazanımlarını geliştirerek varlığını sürdürürse, provakatif  haberleri yayıp bundan maddi çıkar sağlayanların işleri kötü olacak. Özellikle belirtmek istiyorum bu şer odaklarına gücümüz yetecektir. Aynı zamanda Adigey’in daha iyi yaşam şartlarına kavuşması için tüm samimiyetimizle çalışacağız.

 Soru: Yatırım şirketlerine bakış açınızı biliyoruz. Bugün için ne söyleyebilirsiniz? Onlara yatırım yapmaları şartıyla kanunsuz olarak verilen cumhuriyetimizdeki yer tahsislerinin yeniden gözden geçirilmesine yönelik yayınladığınız kararnamenin işlerliği ne durumda?

Başkan: Bu konuda sevindirici ya da tamamen çözümlenmiş denecek bir durum söz konusu değil. Cumhuriyet bütçesinin % 60’ı federal bütçenin tahsisatından oluşuyor. Bizim faydalanacağımız ve daha çok kazanç sağlamaya yönelik yapabileceğimiz şey yatırımcıları davet etmektir. Adigey’in huzurlu oluşu, arazilerinin yatırıma müsait olması, güzel yerlere sahip olması ve Pşize bölgesinin tam ortasında olması iş dünyasının dikkatini kuvvetle kendine çekiyor. Bu birkaç ayda iş adamları ile pek çok toplantım oldu. R.F.’nin farklı bölgelerinden gelenlerin yanında yurt dışındanda ticaret kuruluşları geldi. Cumhuriyetimizde üretilmesi düşünülen şeylerde çok ilginç. ”Tamam beraber çalışacağız” diyoruz, anlaşıyoruz ancak ardından işleri geciktiren sebeplerle karşılaşıyoruz. En önemli sorun cumhuriyetimiz topraklarındaki mülkiyetin tam olarak tespit edilmemiş olmasıdır. Rayon yönetimleri toprakları tahmini olarak paylaştılar. Kiralanan ve satılan topraklar var. Bütün bunların aydınlanması için değerlendirme gündemli bir toplantıya öncülük ettim. Toprak mülkiyeti işlemlerini açıkça ortaya koyacak kanuni düzenlemelerin hayata geçirilmesinin peşindeyim.

Soru: Adige Khale’nin statüsüne uygun bir hale getirilmesi, bununla beraber orda yaşayanların iş imkanlarına kavuşturulması ve bunların geliştirilmesi için çalışacağınızı, konunun takipçisi olacağınızı defalarca söylediniz. Bu anlamda hangi sorunlar çözümlendi ne gibi sorunlarda çözüm bekliyor?

Başkan: Başkanlık makamına oturmamın hemen ardından ilk ziyaretimi Adige Khale’ye yaptım. Şehir sakinlerinin pek çok sorunu var. Sözgelimi yıllardır içme suyundan kaynaklanan sorunlara sahipler. Su kaynaklarının modernleştirilmesinde kullanılmak üzere 1 milyon Ruble'yi aşkın parayı tahsis ettik. Sadece cumhuriyet bütçesi imkanları ile şehrin ekonomisini geliştirmemiz mümkün değildir. Şehri yeni iş yeri imkanlarına kavuşturacak projelere yakın zamanda göz attık. Çok büyük hedefleri olan yatırımcıları da bölgeye yönlendiriyoruz. Bununla birlikte federal yönetimle işbirliği içinde şehre yardımcı oluyoruz. Mesela merkezi yönetimden yapımına başlanmış Adige Khale’deki okulun bitirilmesine yönelik nakit yardımı konusunda yardım sözü aldık.

Soru: Maykop ispirto fabrikası, şekerleme fabrikası, Cece rayonundaki tuz fabrikası ve pek çok farklı alanda üretim yapan diğer işletmelerin sosyo-ekonomik hayatın geliştirilmesi ve kalkındırılmasına yönelik düzenlemelerle yakından ilgilisiziniz. Bu sonuçları çabuk alınacak bir iş değil. Buna rağmen bugün kaydedilen gelişmeler nedir?

Başkan: Şekerleme fabrikası çok iyi çalışıyor. Orada 100’den fazla kişi için yeni istihdam yaratmak mümkün olduğu halde fabrikanın imkanları bunu gerçekleştirmeye yetmiyor. Üretimin arttırılması ve fabrikanın iyileştirilmesine yönelik Adige Cumhuriyeti’nin 10 milyon Ruble fabrikaya maddi kaynak aktarma düşüncesi var. Yakın geçmişte ziyaret ettiğim konserve fabrikasını ele alırsak. Orda çocuklara yönelik üretilen meyve suları kalite açısından en iyilerin içinde yer alıyor. Fabrikanın yeniden üretime başladığı çok olmadı. Aslını söylemek gerekirse hükümet olarak önceliğimiz insanların iş sahibi yapılmasıdır.

Soru: Adigey bir tarım cumhuriyetidir. Adigey’in tarımın geliştirilmesine yönelik uzun vadeli programların gerekliliği konuyla ilgili firmaların yaptığı toplantıda ortaya kondu. Tarım konusunda ve firmaların yatırım imkanlarının iyileştirilmesi konusunda ne gibi çalışmalar yapıyorsunuz?

Başkan: Adigey tarım cumhuriyetidir. Ancak bunu devamlı suretle söylemek bölgemizi tarım cumhuriyeti yapmaz. Tarım cumhuriyeti olabilmek için zamanında ekim, sürüm ve hasat yapmak gerekli. Sovyetler Birliği dağıldığında tarım iş kolu ülkede başı boş kaldı. Kolhoz ve Solhozlar önceden olduğu gibi çalışma imkanından mahrum kaldılar.Ancak bu kurumların yerine konulacak yapının ne olacağı, nasıl çalışacağı konusunda o dönem devlet işlerini elinde tutanlar bilgi sahibi değildiler. Yavaş yavaş tarım sektörü bir kazanım getirmez oldu. Tarım sektörü devlet desteği görmese sorunlarını kendi kendine çözemez ve gelişme gösteremez. Bundan dolayı R.F.’nu oluşturan cumhuriyetlerin hükümetleri tarımın geliştirilmesi ve komplike bir yapıya kavuşturulması üzerine çalışmak için toplandılar. Cumhuriyetimizdeki yaşam alanlarının çoğu kırsal özellikli olup orda yaşayanların iş imkanına kavuşmalarında öncelikli olarak tarım iş kolu düşünülmelidir. Bundan dolayı bu iş kolunun geliştirilmesi için gerekli özeni göstereceğiz. Bu gün Adigey’de işlenmeyen 50 bin hektar toprak var. Öncelikle bu sorunu çözmemiz lazım. Yatırımcılarında tarım iş koluna katkılarını sağlayacağız. Örneğin Karaçay-Çerkessk firması Merküri'nin lideri Vyaçeslav Derev ile cumhuriyetimizde hayvancılık üzerine yatırım yapması konusunda anlaşma sağladık ve 5500 hektar araziyi kiralık olarak verdik. Gerekli tesisler bu yaz hizmete açılacak. Bunun gibi büyük imkanlara sahip iş adamlarıyla beraber çalışarak yeni iş alanları açmamız lazım.

 Soru: Turizmin yaygınlaştırılmasının gündeme gelmesinin üzerinden yıllar geçti. Özellikle Rusya’da bunu gündeme taşıyan sizsiniz. Bu R.F. hükümet bakanlarıyla bir araya geldiğinizde daha açıkça ortaya çıktı. Turizmden faydalanacağımız, cumhuriyet bütçesini zenginleştirecek sonuçları ortaya koyabilecek misiniz?

Başkan: Bunu yapmasak cumhuriyetimizin ekonomisini geliştirme imkanına sahip olamayız. İfade ettiğiniz gibi federal hükümetin bakanları ile bir araya geldiğimizde, Maykop’tan çıkıp Tıghemıps’e ulaşan yolun inşası hususunda bizimle hem fikir oldular. Burada 6 proje sunmuştuk biri kabul gördü. Yardımcı olacaklar. Leğue-Nakhe’ye katkıda bulunacaklar var. Orada çok sayıda dinlenme tesisi kuracağız. Pek çok devletin ana gelirinin de turizm gelirleri olduğunu ifade etmek lazım. Cumhuriyetimizin toprakları bu konuda büyük imkanlara sahip. Dağlar, mağaralar, şelaleler görülmesi gereken güzel yerlerimiz hiçte az değildir. Bizim imkanlarımıza sahip olmayan pek çok bölge turizm iş dalının getirilerinden faydalanma imkanına ulaştı. Ancak bizim söylemin ötesinde bu güne kadar bir icraatımızın olmadığını şimdi dosdoğru ortaya koydunuz.

Soru: Yeni kurulan ailelerin konut sahibi yapılmalarına yönelik 2004-2005 yıllarında uygulanan program sayesinde pek çokları ev sahipleri oldular. Bundan sonra bir duraklama görüldü. Bilgilerime göre şuanda iki yüzden fazla aile sıra bekliyor. Gençlerimiz mevcut programın geliştirilerek uygulanması beklentisine sahip olabilirler mi?

Başkan: Yatırımcılar cumhuriyetimize gelip evler inşa etmeye başlarsa bu konuda çözüm kolaylaşacak. Bugünlere çokça ev yapılmıyor. Umut verecek çok az şey var. Böyle olsa da imkanlarımız ölçüsünde gençlere yardım edeceğiz. Programın uygulamaları da gerçekleşmesi de ilerleyecek. Doğrusu ümitlerini kaybetmesinler. Ümitlenecek çok şey var.

Soru: R.F. Federal başkanlar toplantısında öncelikli gündem maddelerinden biri konut yapımıydı. Toplantıda federal başkan Putin “Rusya’da yaşayan her kişi için bir metrekare tasarımı ile her yıl yeni yaşam planlarının yapılması lazım” dedi. Bu ölçütün rakamı belli. 145 milyon metrekare yeni konut. Bunun gerçekleştirilmesinde cumhuriyetimizin sahip olduğu ne gibi imkanlar var. Kurumlarımız bu yaklaşıma hazır mı?

Başkan: Kurumlarımız bu konuda çok çok güvenilecek durumda değil. Üretim konusunda ortaya koydukları net bir şey yok. 4 ulusal proje ele alınırsa konutların yapımı projesine cumhuriyetimizin katkısı yok. Bu konuda başarımız yok. Bu projeye katılmak temel hedeflerimiz arasındadır. Federal merkezi hükümetin bu konuda yardımcı olacağına güvenim tamdır. Bunu bana söyleten  sebeplerde aşikardır. Hangi konuda federal hükümetten yardım istersek isteyelim tatmin edici yanıt almadığımız olmadı. Buna rağmen diğer cumhuriyetlerin çok gerisinde kaldık. Onlara yetişmek zor oluyor.

Soru: Açıklamalara göre Rusya’nın 2008-2010 yıllarındaki bütçe projeleri hazırlandı. Cumhuriyetimizde uygulanacak olan bütçe bir yıl kapsamlı ise de 3 yıllık bütçe hakkında ne düşünüyorsunuz?

Başkan: Bizim kabul edeceğimiz bütçenin bir yıllık planlamasının olduğu doğru. Ancak bundan uzun vadeli Rusya finans belgesini dikkate almayacağımız, ona bağlı açık hedefler ortaya koymayacağımız anlamı çıkmaz.Gelecek yıldan itibaren bizde o usul üzerine devam edeceğiz.

Soru: Federalizmin Güney bölgesinin kalkındırılmasına yönelik programa Adigey Cumhuriyeti de dahil. Sağlanacak maddi yardım en çok hangi konulara yönelik olacak?

Başkan: Toplumsal hayatın pek çok alanına yönelik gelişmenin sağlanması için pek çok program uygulamaya konuluyor. Bütün bölgeler buna ciddi katkılar veriyor. Kardeş cumhuriyetlerimiz Kabardey Balkar ve Karaçay Çerkessk’e 1,5 milyar Dolar tahsisat yapıldı. Biz merkezi hükümetin yardımını getirecek programlarını savsaklıyoruz. Üzerinde çalışsak da birkaç milyon ruble tahsisat alabiliyoruz. Federal programlardan yararlanmak için projeler hazırlamak lazım. Moskova’ya gidip bakanlarla görüşmek lazım. Yatırımlar için gerekli paranın, bölge ülkeye katkıda kullanılacağına inandırıcı bir şekilde ortaya koymadan hiç kimse size tahsilat vermez. Son 5 yılda hiçbir Adige hükümet temsilcisi federal merkezde görülmedi. Kaçırdığımız fırsatları yeniden yakalamak peşindeyiz. Yılın 8 ayında Moskova’dan ayrılmadan cumhuriyetimize sağlayacağınız faydalarla uğraşmaları gerektiğini bakanlarıma açıkça söyledim.

 Soru: Ulusal müzenin, cumhuriyet filarmoni binasının ve merkezi caminin bir arada Adigey’in başkentinde tek mimari yapıda toplanması konusunda, Rusyalı mimar Valantin Gavrilov ile yakın geçmişte bir temasınız oldu . Başkentin daha güzel daha yeni hale getirilmesi konusunda başka hedefleriniz var mı?

Başkan: Şehrimizin her yönden güzel ve daha düzenli olması için çalışacağım. Ben çalıştığım yerin yenilenmesi ile her zaman ilgiliyim. Üniversiteyi yönetirken düzenlemelere başladığımda bu hali ile bir okul ortaya çıkacağına kimse inanmıyordu. Şehrimizin görünümü bizim onurumuzdur. Maykop misafirlerimizi ağırladığımız ortak evimizdir. Ev çok kirli , tozlu, eşyalar düzensiz ise bu hoş değildir. Böyle bir eve girmeyi istemezsiniz. Şehir de böyledir. Misafirhane, restoran, dinlenme yeri mevcut değil ise gelmesini umduğumuz ticaret ehli de gelmez. Bunun için şehrimizin kalbini de misafirlerimizin unutulmayacakları şekle getirmek lazım. Bu konuda gerekli düzenlemeleri de yaptık. Sözgelimi usta kuyumcu Yewtıx Ase’nin “Nartme Yaçıgh” adlı işyerini şehir parkında konuşlandıracağız. Sözüne ettiğiniz müze ve tiyatro da üzerinde çalışacağımız projelerdendir. Hükümdarların, beylerin, yöneticilerin tarihte yer alması yaptıkları mimari eserler sayesindedir. Bunu da düşünmüyor değilim.

Soru:Kültür, sanat ve literatür bağlamında ne gibi sorunları çözmek istiyorsunuz?

Başkan: Sözünü ettiğiniz alanların çalışanlarına, ulusal konularla ilgilenenlere faydalı olabilmemiz için, ekonomimizin geliştirilmesi gerekmektedir. Beden eğitimi ve spora da yardımcı olmamız lazım. Diğer devlet futbol takımlarına kıyasla futbol takımımızın da daha iyi olması gerekli.

 Soru: Sayın başkan, göreve başladığınızdan itibaren Adigey ve Krasnodar Kray ilişkileri samimiyet ve dostluk içerikli oldu. Hangi konularda daha çok cumhuriyetimiz ve Krasnodar Kray'a iş birliğine gidecek?

Başkan: Tespit ettiğimiz öncelikli iş birliği konuları ekonomi ve turizmdir. Krasnodar Kray’da dinlenen turistler Adigey’i de ziyaret edebilir hale getirilebilir. Mesela “Krasnaya Polyana”ya gelen turistlerin Adige Cumhuriyeti'ne de yönlendirilmesi konusunda anlaştık. Krasnodar Kray'a yakın bölgede yaşayan vatandaşlarımız hastalandığında, Kray merkezi hastanelerinin hastalarımızı kabul etmemesinden dolayı onların Maykop’a kadar gelmeleri zorunluluğunun ortaya çıkması en önemli sorunlardan biridir. Böyle bir ayrım olmaması konusunda çalışmalar yapıyoruz.

Soru: Kıyı boyunda yaşayan Adigelerin okullarda anadillerini öğrenmelerine engeller getirilmeye başlandı. Başka sıkıntılarda var. Kray'da yaşayan vatandaşlarımızın muhatap kaldıkları muamelenin değişmesi, daha iyiye gitmesi yönünde bir umut var mı? Tikaçev ile olan diyalogunuzun bu sorunu çözeceğine dair beklentisi olanlar çok.

Başkan: Kray valisi ile bir araya geldiğimizde insanlarımıza sıkıntı veren bütün konularla ilgilendik. Toplantımızda bütün bakanlıkların temsilcileri katkı sağladı. “Vuspenske Rayonu ya da Kıyı Boyu'nda yaşayan Shapsughlar “diye bir konuyu gündeme almadık. Ancak Adigey’de ve Krasnodar'da yaşayanların sıkıntılarını tespit ettik. Doğruyu söylemek gerekirse böyle büyük sorunların var olduğunu saymadık. Ancak onlara yardımcı olmayı, onlara kitap ve gerekli araç gereçleri götürmeyi kabul ettik.

 Soru: Cumhuriyetimizde sosyo-ekonomik hayatın gerçekleştirilmesi konusunda hükümetin performansından memnun musunuz?

Başkan: Yeni biten işler üzerine konuşmak için erken.Henüz bir değerlendirme yapmadım. Sorumluluklarını tam olarak yerine getirenlerin olduğunu da biraz daha gelişi güzel iş yapanların olduğunu da söyleyebiliriz. Ekonomik kalkınmamız için Moskova’yla ilgili işlerin gösterdiği gelişimden memnunum. Mesela bütçemizin eksiği olan kısım federal merkez ile yapılan iş birliği sonucu fazlasıyla tedarik edildi.

Soru: Sayın başkan görevinizle ilgili olarak gerçekleşmesini istediğiniz en büyük hedefiniz nedir?

Başkan: “Şanslıyız, onun yönetimi zamanında yaşam standartlarımız daha iyi oldu” dedirterek insanların gönüllerinde yer edebilirsem, hedefimi gerçekleşmiş sayacağım.

Soru: Cumhuriyetimizin yayın organı Adige Mak iyi ilişkiler içinde olduklarınızdan mı? Onun sayfalarında yer alan açıklamalardan haberdar mısınız?

Başkan: Eve girdiğimde önce “Sovetskaya Adigeya” gazetesini okuyorum. Ardından “Adige Mak” ve “Mıyekhuape Khaberxem” ile diğer yayın organlarından da bilgileniyorum. Adige Mak kötü bir gazete değil. Hoşuma gitmeyen haberler yayınlanmıyor. Ancak beni üzen, ulusal gazetemizin az sayıda abonesinin olmasıdır.

 Soru: Bize vakit ayırdığınız ve röportaj yaptığınız için teşekkür ederiz.

Başkan: Ben de teşekkür ederim.