|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ADİGE KÜLTÜRÜ VE YENİ NESİLLER |
|
|
Kharmokhue
Hamid
Adige
Psalhe, 14.03.2008
Çeviri: Jade
Wumar
|
|
|
|
|
|
Her ulus neslini kendi
kültürü üzerine eğitip yetiştirmenin peşindedir ve bu
konu büyük öneme sahiptir: Ulusal geleneklerin
bilinciyle yetişirlerse, ruhlarına işlerse, onu
özümlerlerse, yeni nesiller hiçbir şekilde hataya
düşmezler. Adige gelenekleri yüzlerce yıllık ömre
sahiptirler, onlar uzun asırları aşarak, insanlıkla,
doğrulukla, akıl ve onurla bezendiler.
Böyle
bir güzelliği Adigeler ateşten, güçlü savaşlardan ve
başka bir çok zorluktan korudular. Onlarla pekişerek
Adige ulusal kültürünün zenginliği günümüzde ulaştı.
Tarih Adige geleneklerinin köklerinin çok derinlere
ulaştığını bize gösteriyor. Onlar komşu uluslarımızla
da sınırlı kalmadı: Adige kültürü bütün dünyada
tanındı, yazarlar, temsilciler, ülkemizi ziyaret eden
misafirler, gezginler Adigeler ve kültürleri hakkında
bir çok önemli kitap yazdılar.
İyi huylu, terbiyeli, eğitimli birine
rastladıklarında komşu uluslarımız: “Adige gibi” diye
nitelerlerdi. Adigelerin komşularının bunu
söylemelerinin bir nedeni vardı: onlarda büyük
insaniyet görüyorlardı, namusluydular, asla yalan
söylemezlerdi, sözlerinde dururlardı, içlerine
girdiğinde misafirperverdiler, sıkıntıya düştüğünüzde
hemen yardımınıza koşarlardı… Bütün bu vasıfları
taşıyabilmesi için, Adigeler nesillerini sürekli
ulusal kültürle eğitilerek geçmişten günümüze
geldiler.
Ulusumuzun eski zamanlardan beri
taşıdığı geleneklerin zenginliği günümüze kadar ulaştı
-bu herkesçe aşikar ve ortadadır. Nasılsa da eskilerin
taşıdıkları bütün gelenekler, olduğu gibi günümüze
ulaşmadı- onlardan arta kalan karşılıklı anlayış,
geleneklerin içeriği ve kökleridir. Adige
geleneklerinin sağlıklı ve zengin bir içeriğe sahip
olduklarına kimse şüphe duymuyor: onlardan bir şey
eksilmiş veya eklenmişse de yapılarında bir değişme
yaşanmadı. Bizim görevimiz onu korumak, geliştirmek,
neslimize öğretmektir.
Filoloji bilimleri
doktoru Wunerıkho Mir’in ‘Adige Xabze’ adlı harika
kitapları bu konuya yöneliktir. (1-7. sınıflarda
okuyan çocuklara ulusal kültürümüzü öğretmek amacıyla,
6 kitaptan oluşan seri yakın zamanda Maykop’ta
yayınlandı)
W. Mir ‘'Adige Xhabze” isimli
eserine(yeni nesillere hitaben) şöyle bir önsözle
başlıyor: “Adige ulusunun umudu sizlersiniz. Ulusun
canı dili ve kültürüdür. Adigece'yi geliştirerek,
Adige kültürünün ışığında, Adige varlığını
sürdüreceğinize güveniyoruz.” Kitapları yazan W. Mir
ve ona yardımcı olanlar ( Çuyakho Ali, Jıgun Mariye
gibileri) böyle bir sorumluluğa sahiptirler - Onlar
Adige kültürünün zenginliği hakkında gençleri
bilgilendirmeyi başardılar.
W. Mir çocukların
yaş seviyelerine göre Adige gelenekleri hakkında
onları bilgilendiriyor. 1. sınıfta okuyanlar için
seçtikleri kitaplarda çocuklar Adige geleneklerinin
uzun geçmişe sahip olduklarını, ulusun gelişmesi için
onların büyük anlam ifade ettiklerini ve geleneklerin
öz yapılarının zamanımıza ulaştığını öğreniyorlar.
Günümüzde Adigeler hala bir çok güzel geleneğe
sahiptirler - onları çocuklarına öğretiyor ve
evlerinde sürdürüyorlar.
Çocuk yaştaki insanın
doğru, büyüğe saygılı, terbiyeli, ana dilin ulusla
beraber dünyaya gelen en büyük olay olduğunun
bilinciyle kendini geliştirmesi gerekir - günümüz
gençlerine ‘Adige Xhabze’ adlı kitabın okutulma sebebi
budur.
W. Mir’in kitapları bunu başarabiliyor
mu? Şüphesiz. Onlar günümüz gençlerini Adigelerin çok
uzun geçmişe sahip olan önemli gelenekleri hakkında
bilgilendiriyor: misafirlere yapılan saygı, onlara
gösterilen tavır, anne babalara, büyüklere layık olan
saygı ve terbiye, dosta, arkadaşa, yakınlara,
akrabalara nasıl davranılması gerektiği.
Geçmiş
nesillerin bu şekilde uyguladıkları bir çok gelenek
sözünü ettiğimiz kitaplarda günümüz gençlerine
okutuluyor. Topluma girdiğinde yada yola çıktığında,
hangi gelenekleri ihmal etmemen gerektiği, neyin sana
değer getireceği, insanlar arasında senin iyi anılmanı
sağlayacak davranışlar - yeni nesillerin bütün bunları
bilmesi gereklidir. Sadece bununla sınırlı değil:
yüksek değeri olan Adige geleneklerini uygulayan
büyüklerimizi örnek olarak, gençlerin kendilerini
yetiştirmeleri gereklidir. Tarihimiz hakkında derin
bilgi sahibi olmaları ve ulusumuzun gelişmesi için,
bütün gayretler sarf edilerek, W. Mir’in kitapları
gençlere okutuluyor.
1-7. sınıflarda okuyan
çocuklar için bütün bunların daha iyi anlaşılır olması
için, W. Mir bir çok imkandan yararlanıyor. Sözgelimi,
bir gelenekten bahsederken (misafirlik, arkadaşlık,
insanlık, doğruluk) onu açık örneklerle belirtiyor,
böyle bir geleneği uygulayan ünlü bir kişiyi ve
yaşlıların söyledikleri özlü sözler ve atasözlerini
anlatıyor. Kitapların sonunda gelenekleri anlatan
hikayeler, şiirler, kısa öyküler, Adige
söylencelerinden bazı masallar, ata sözleri, fıkralar
yer alıyor. Üzerine konuştuğun geleneğin çocuğun daha
iyi aklında kalması için, bütün bunlardan
faydalanılması gerektiğine şüphe yok.
Ulusla
birlikte geçmişten günümüze olaşan geleneklerin
çoğunun zengin ve sağlıklı içeriğe sahip olduğuna
şüphe yok. Bu yüzden günümüz geçlerinin bunlarla
eğitilmesi gerekiyor. İnsanın ulusal geleneklerden
uzaklaşmasını bir yanılgı olarak kabul etmek mümkün.
Yeni nesiller ulusal gelenekler gibi anadili de
kaybetmemelidirler. Çocukluktan başlayarak, insanın
anadilinin tadını alması gereklidir . W. Mir’in
kitapları da buna yönelik : her kitapta çocuklarının
anlamalarının zor olduğu kelimeleri açıklayan küçük
sözlükler bulunuyor. Kitaplar ayrıca Pet’uaş’e Feliks,
Khat Tewçüej, Bırsır Abdullah gibi ressamların yaptığı
önemli resimlerle süslenmiş.
Adigey
Cumhuriyeti yöneticilerinin girişimiyle Adigey’de 1-7.
sınıflarda Adige gelenekleri okutulacak Sözünü
ettiğimiz kitaplarda bu amaçla hazırlandı. Bizim
cumhuriyetimizde de Adige kültürüne böyle bir bakış
açısıyla yaklaşılması ve önemsenmesi gerekiyor. Bu
günümüz gençlerinin büyük eksiklik içinde oldukları
bir konudur. Bunda bir zorluk olduğunu sanmıyoruz. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|