MEŞBEŞ́E İSHAK

Çeviri: MEFEĞÜIKHUE Şengül

Мамырми непэ тэ тихэгъуашъхьэ
ГухэкI гукъаор нэмыкIы къуап.
Шъхьэфит фэхыгъэу гъашIэр зикъашъхьэм
ШъмышIэу щытэп тыригугъапI

Adıge halk yazarı Meşbeş́e İshak 28 Mayıs, 1931 yılında, şimdiki Krasnodar bölgesi sınırları içinde Şhaşefıj köyünde doğdu. İlk ve ortaokulu köyünde okuyan büyük yazar, 1951 yılında Adıge öğretmen kolejinden mezun oldu. 1955 yılında, Moskova Maksim Gorki edebiyat enstitüsünü, 1962 yılında  KPSS yüksek eğitim merkezi gazeteсilik bölümünü en iyi derece ile bitirdi.

1956-1959- yıllarında ‘Sosyalistiçeski Adıgeya’ gazetesinde bölüm yöneticiliği yaptı. 1959-1970 yılları arasında KPSS bölge komitesinde eğitim grubu başkanlığında bulundu.

1962-1970 yıllarında, Adıge Yazarlar Birliği başkanı, 1970-1983 yılları arasında adıgece yayınlanan  ‘Zekhoşnığ’ ( Kardeşlik) adlı edebiyat dergisinin yayın yönetmeniliğini yaptı.. 1983 yılından bu yana da   yeniden seçildiği Adıgey Yazarlar Birliği Başkanlığını sürdürmektedir.

Uzun yıllar KPSS Adıgey Bölge Komitesi ve Krasnodar Bölgesi Parti Komitesi’nde, Adıge Özerk Bölge Sovyeti ile Krasnodar Bölge Sovyeti yönetim kurulu üyesiydi.    

1989-yılında SSCB Yüksek Sovyetinde halk temsilciliğine seçildi.   

1949’dan itibaren yazıları yayınlanmaya başlayan büyük yazarın ilk  romanı ‘Tśıf Lheşxer’ (Güçlü İnsanlar) 1953-yılında Adığe Basımevince yayımlandı.

Ardından şiirleri ve şarkı sözlerinin yeraldığı ‘Sidunay’ ( Dünyam) – 1957,  ‘Weredıḉ ’ (Yeni şarkı) -1960, ‘Jüeğhuebın (Yıldız kümesi) -1962, ‘Pşınalh’(Ezgi)-1964, ‘Pşıse guıpşısexer’ (Masalsı-düşünceler)-1964,  ‘Lhewyanexer’ ( Basamaklar)-1967, ‘Xıway’ (Deniz Fırtınası) -1969, ‘Lhemıcxer’(Köprüler)-1972, ‘Tığheğhaz’ (Gündöndü)-1974, ‘Tıjın Weşx ’ (Gümüş Yağmur)-1977, ‘Ğhetxe Weguım Yiwered ’(İlkbahar Göğü Şarkısı)-1980,’ Şıw Maş́ü ’( Ateşten atlı)-1982,  ‘Jüeğhue Lhağem Yinefıps’ (Yükseklerdeki Yıldızın Işık Huzmesi)- 1983, ‘Mefeguım Yıtığhe Fab ’(Gün  ortası güneş sıcağı)-1984, ‘Ş́üım Yılhağhu’ (İyilik yolu) – 1989; romanları: ‘Ağhayerem Yejejxerep ’ (Ağıtı yakılan beklenmez) -1966, ‘Tśıfır T’ue Khexhuırep’ ( İnsan iki kez doğmaz)-1968, ‘Nefşeğhue Lhağuexer’ (Şafak Yolları)-1971, ‘ Yılhes Fırtınexer’ ( Fırtınalı yıllar)-1973, ‘ Bzıykhue Zaw’ (Bzıyıko Savaşı)- ilk basım 1976, ikinci basım 1978,  ‘ Gueşewınay ‘ 1988, ‘ Ş́üı  Ş́iy Psım Xadz’ (İyilik Yap Denize At)-1981, ’Şagu Xhuray’ ( Daire Avlu)-1985, üç ciltlik seçilmiş yapıtları -1993, ‘Mıjüeşhal’ (Taş Değirmen)-1994, ‘Ğherit’u ’ (İki tutsak)- 1996, ‘Xhanceriy’ (Han Giréy)- 1999, ‘Reded’-2000,  yıllarında yayımlanmıştır.

Meşbeş́e İshakh’ın Mıyekhuape, Krasnodar ve Moskova’da kimi yayınevlerince Rusça olarak yayımlanan kimi yapıtları; şiirler: ‘ O tébya payu’ (Senin için şarkı söylüyorum)-1959, ‘ Tri axotnika’ (Üç avcı)-1959,1962, ‘Grom vı garax’( Dağlardaki gök gürültüsü)-1960, ‘Tyoplo tvoyix ruk’ (Sıcak ellerin) -1962, ‘ Zıdrasviyu aul !’ ( Merhaba köyüm!)-1964, ‘Samşitovaya trupka’ (Şimşir pipo)-1967’, İzbrannaya lirika’ ( Seçme lirik şiirler )-1967, ’Skazanıye’ ( Öyküler)-1967,’ Solnıçnıye stırunı’ (Güneş huzmeleri)-1974, ‘Dobrıy  golos  tvoy’ ( Şefkatli sesin )-1969, ‘Moy şar zemnoy’ (Benim öz  toprağım)-1971,’ Svetloya imya tvoye’ ( Dillerde adın)-1978, ‘Şedroye solnitsa poldniya’ (Öğle sonu güneşi)-1979, ‘Agonnıy v sadnik’ (Ateş saçan atlı)-1980, ‘Mostı’ (Köprüler)-1981, ‘Tsvet vetra’ (Rüzgarın rengi)-1982, ‘İzbrannıye’ (Seçki)-1988, ‘ Mir domu tvoyemu’ (Evinde huzur olsun)-2001,

Romanları: ‘Stopervı pereval’ (Stopervı* geçidi)-1972-1985, ‘Aplakannı ni jdut’( Ağıtı yakılan beklenmez)-1972, ‘Tropı iz noçi’(İzlerin ışığı) -1973, ‘Metelnıye godı’ (Fırtınalı yıllar)-1977, ‘Raskatı dalekova groma’ (Gökgürültüsünün yankıları )-1982-1988, ‘Sotvari dobra’( İyilik yap)-1984, 1989, ‘Goşewınay’( Goşevunay)-1990, ‘Jırnava’ (Taşdeğirmen)-1994, ‘Belaya ptitsa’ (Beyaz kuş) -1995, ‘Dva plenika’ (İki tutsak)-1995, ‘Hangiray’-1998,’İz ‘tmı vekov’ (asırların sisi)-2000, ‘Adıgi’ (Adıge ler)-2003, ‘Khohap’emre Khoḉıp’emre’ (Batı ve Doğu)-2007, ‘Waxhtem yişerexh (Zamanın tekerleği)-2010, ‘Literaturer sişı’enığ’ (Edebiyat yaşamımdır)- 2010, Rus-Kafkas savaşlarını anlatan son tarihi  romanı ‘Casus’.

Ayrıca bu yıl sekseninci yaş anısına Bakanlar Kurulu kararıyla Adıge Yayımevince yayımlanan şiirlerin toplandığı üç cilt.- 2011 

Adıgey Cumhuriyeti ulusal marşının da söz yazarı Meşbeş́e İshak’ın çeviriyapıtları da bulunmaktadır: Rus edebiyatının önde gelen yapıtlarından ‘İgor ipolk paye guşı’e zawıl (İgor’un tümeni için birkaç söz) Aleksandr Puşkin’in ‘Mednıy v sad nik’ (Bakır atlı) ‘Skupoy Rıtsar’ (Cimri süvari), ‘Motsart i Salyeri’ (Motzart ile Salyeri) M.Y.Lermantovun ’Beglets’(Kaçak), N. Nekrasov’un ‘Jileznaya doroga’ (Demir yolu), S.Yesenin’inin ‘Anna Snegina’ adlı poemi, V. Mayakovski’nin‘ Oblaka v ştanah’( Pantolonlu  bulutlar) adlı poem. 

Ünlü ozan-yazarımızın yapıtları, Rusya Federasyonu’nda bölge ve cumhuriyetlerin ana dillerinde, birçok dünya ülke dillerine   (fransızca, ingilizce, ispanca, almanca, polonyaca, çekeslovakça, fince, moğolca, bulgarca, sırpça ve arnavutça’ya çevrilmiştir.

(*yer adı)

‘Bzıyıkhue Zaw’(Bzıyikhue Savaşı) ‘Mıjüe şhal’ (Taş değirmen) adlı tarihi tarihi romanları Ozanımız Yenemıkhue Mevlüt tarafından birçok şiiri de başka kişilerce Türkçeye kazandırılmıştır. Yine birçok yapıtı arapçaya da çevrilmiştir.

Çok sayıda bestekar besteledikleri şarkılar, senfoniler için Meşbaş́e’nin şiirlerini seçmişlerdir. Yine çok sayıda eleştirmen yazar ya da yazarın seçilmiş yapıtları üzerine kitaplar yayınlamış, yapıtları, yaşamı tez konusu olarak seçilmiş, monografilere konu olmuş, romanları üzerine eleştiriler kitaplaştırılmıştır.  

Bunlardan; Prof. Şaş’e Kazbek’in adıgece ve rusça kaleme aldığı ‘Pse zıpıt guşıexer’ ( Canlı Sözcükler), ve ‘Stupeni’ (Basamakalar), Yerğukhue Şamset’in ‘Ş’ejım wéḱuınır’ (bilince yürümek ), Lheptśerışe Halit’in ‘Razgavor a veçnom’ ( Ebedileşen diyalog ), A.Tsukor ’un ‘Mir i lubob vam, jivuşiye’ (Mutluluk ve sevgi tüm canlılar için) ile ‘Jostki vek’ (Acımasız yüzyıl) ı sayılabilir.

Meşbeş́e İshak Adıgey, Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkes Cumhuriyetleri halk yazarı ünvanı, SSCB,  Rusya ve Adıgey Cumhuriyeti Devlet ödülü ve büyük Rus yazarı Şolohov’un adını taşıyan edebiyat ödülü sahibidir. 

‘Za slugi pered Oteçestvom’ (Ülke edebiyatını kazandırdığı önemli eserler için), ‘Drujba narodov’ (Halklararası barışa hizmetlerinden) dolayı; IV., III. ve II. derecelerde devlet nişanına, ayrıca ‘Borets za mir’ (Barış mücadelecisi), ‘Obşestvennoye priznaniye’ ( Şeref )  madalyasına layık görülmüştür. verilmiştir. 

Adıgey devlet nişanı ‘Adığeyim yi Şıthuzéh’ (Adıgey onur madalyası*), ‘Za vıdayuşixsiya v klad v  razvitiye Kuban’ (Kubanda edebiyatın’ın gelişmesine katkılarından dolayı) altın madalya hak kazanmıştır.    

Meşbeş́e İshak Kuban komsomolu N.Ostrovsko onur belgesi, Krasnodar Bölgesi A. Fadayev edebiyat ödülü K. Simonov madalyası ile de ödüllendirilmiştir..   

Adıgey Yazarlar Birliği yönetim kurulu başkanı, Rusya Yazarlar Birliği yönetim kurulu başkan yardımcısı ve Bağımsız Devletler Topluluğu Yazarlar Birliği yürütme kurulu başkan yardımcısı Meşbeş́e İshak 1956- yılından bu yana Rusya Federasyonu Yazarlar Birliği üyesidir. 

Dünya Adıge Akademi’si akademisyeni ve Rusya egemen cumhuriyetler akademisi akademisyeni, Adıgey cumhuriyeti Başkanı nezdindeki Sivil Danışma Kurulu başkanlığı görevini de yürütmektedir.                                                       

Dünya Çerkes Birliği de 2011 yılını Meşbaş́e İshak yılı olması kararını almıştır.

Adığe Halk Yazarı adı da verilen Meşbaş́e İshak’ın 80. doğum yıldönümü önümüzdekigünlerde Cumhuriyet programı ile kutlanacaktır.