HER ÇERKES’İN BİLMESİ GEREKEN BİR KONU, CEHALETTEN DOĞAN CESARET: DUNNING-KRUGER ETKİSİ

Dunning-Kruger Etkisi (DK Etkisi veya DKE), belli bir konuda beceriksiz veya bilgisiz insanlarda görülen, “hayali (sanrılı) üstünlük hissi”ne verilen isimdir. Bu kişilerde, tipik olarak, beceriksiz/bilgisiz oldukları konulardaki becerileri/bilgileri sorulduğunda, gerçekte olandan çok daha yüksek olduğunu iddia ettikleri görülür. Yani bu kişiler, cehaletlerinden ötürü sahip oldukları cesaret nedeniyle, kendilerini aslında bilgisiz oldukları bir konunun uzmanı ilan edebilirler. Bu etkinin temel sebebinin, belli bir konudaki cehaletten ötürü kişide, o konu hakkında “gerçekten bilgili” veya “gerçekten yeterli” olma seviyesine dair güvenilir ve tarafsız bir algının var olmayışı olduğu düşünülmektedir. Yani bu kişiler, kendilerini belli bir konuda gerçekten yeterli saymak için ne kadar bilgiye sahip olmalarını gerektiğini bile bilmedikleri için, kısıtlı bilgilerine rağmen kendilerini o konuda uzman varsayarlar! Bu etkiyi günümüzde yoğun bir şekilde, fizik/astronomi hakkında derin bir cehalete sahip olmalarına göre uzay konusunda kendilerini uzman sayan astrologlarda, temel mimari hakkında tamamen cahil olmalarına rağmen kendilerini uzman sayan piramit ve UFO komplocuları, evrim/biyoloji hakkında derin bir cehalete sahip olmalarına rağmen kendilerini bu alanda uzman sayan evrim karşıtlarında ve benzeri bilim-dışı örgütlenmelerde görmekteyiz.

Tuhaf Bir Banka Soygunu… Üstelik bu etkinin keşfi de ilginç bir olaydan sonra gerçekleşmiştir: 1995 yılında 44 yaşındaki McArthur Wheeler isimli şahıs, limon suyunun “tuhaf” olarak tanımladığı kimyası ile ilgili çok derin bilgilere sahip olduğu iddiasıyla, yüzünü limon suyuna buladı ve 2 bankayı üst üste soymaya kalktı. İddiasına göre, limon suyunun görünmez yazılar yazmakta kullanılabilmesini sağlayan “gizemli” kimyası sayesinde, kendisini de “görünmez” kılacak ve bankadaki kameralar onu kaydedemeyecekti. Bankaları soymayı başardı; ancak tabii ki kameralar sorunsuz bir şekilde kaydı yaptı ve aynı gün içerisinde polis, Wheeler’ı kolayca yakaladı. Bu ilginç girişimin sebebi, Wheeler’ın cahilliğiydi. Kimya ve muhtemelen genel kültür hakkında derin bir cehalete sahip olmasına rağmen, cahilliğinin farkında değildi ve kendini uzman görüyordu. Dolayısıyla bilgilerinin ortalamadan üstün olduğunu ve polisler ile teknolojiyi kandırabileceğini sandı. Yanıldığı, çok barizdi. Araştırma, Cornell Üniversitesi’nde deneklerle yapılan deneyler üzerine 1996’da yayınlandı. 1999’da, araştırma bir adım öteye götürülerek, gerçekten konu hakkında bilgili birinin, cahil birini azıcık eğitmesinden sonra, cahil kişinin kendi bilgisizliğini çok daha isabetli tespit edebildiği ortaya konmuştur. Daha sonradan 2003, 2006 ve 2008’de diğer uzmanlarca yapılan araştırmalarla bu etki doğrulandı ve daha derin detaylar ortaya çıkarıldı. Hatta 2008’de Ehrlinger, bu etkiyi farklı sebeplere bağlamaya çalışan bir araştırma yaptı. Yani etkiyi doğrudan hedef alarak çürütmeye çalıştı. Ancak araştırmasının sonucu, Dunning ile Kruger’ın vardığı sonuçla birebir örtüşüyordu. Bu durum, etkinin geçerliliğini çok daha arttırdı.