GALAT-I MEŞHUR

MEŞFEŞŞÜ Necdet Hatam

Öğretmenlerimiz biz yaştakilerin öğrenciliğinde bile “galat-ı meşhur”dan eski bir deyim diye söz ederlerdi. Günümüz gençliğinin bilmemesi çok doğal olan bu deyim, yanlış bir söylemin doğru olanından daha çok bilinir olmasını anlatır. İşin ilginci kullananların çoğu da deyimi doğru sanarak kullanırlar. Örneğin “evlat” veledin çoğuludur. Ama Türkçede bir teyzenin bir delikanlıya “evladım” diye seslenmesi hiç yadırganmaz.

Benzetme hata kaldırır, diyerek aydınlarımızın bir Galat-ı Meşhur’undan söz edelim bu kez. Çerkes sözcüğünün Kuzey Kafkasya’nın bütün otokton halklarını kapsadığı iddiasında olanların ya da siyasetleri gereği öyle olsun isteyenlerin ünlendirdiği, merhum General İsmail Berkok’un sözü:

“Her Adige Kirkas’dir (Çerkes), fakat her Kirkas (Çerkes) Adige değildir.

Kuzey Kafkasya’nın otokton halkları Çerkes ortak adı ile anılır benzeri bir görüş belirtmeyen yazarımızın, bize göre dönemin siyasi bakış açısına göre söylenmiş bu sözünü, hiçbir belgeye gereksinme duymadan siyasetlerini beslediği için neredeyse “hadis” derecesine çıkartmışlardır. Araştırma, inceleme alışkanlığımız da pek olmadığı için kendisinin olmayan bir görüş Sayın Berkok’a yapıştırılmış, tartışmaları sonlandıran bir düstur gibi söylenir yazılır olmuştur.

Oysa bu yazarımızın vurguladığı şey Kirkasların, Çerkesler yani Adigeler olduğu ve Bütün Kafkasya’da yaşadıkları değil Batı Kafkasya’da yerleşik olduklarıdır.

Kanıtlar yine aynı kitaptan “Tarihte Kafkasya’dan”:

“Kas (Kafkas, Kirkas, Kasbi…) kelimesi
Kas kelimesi ve müştakatı (türemiş sözcükleri) Kafkasya’nın varlık bünyesine çok karışmış olan ve mazinin çok derinliklerinden gelen bir tabirdir.

Bu takdirde Kafkasya’da aslı Kas kelimesi olan bir isim taşıyan eski bir kavim yaşadığı muhakkaktır. Acaba bugün Kafkasya’da yaşayan bu eski kavmin devamı ve bakiyesi midir?

Kas kelimesinin mahiyeti ve menşei (kökü) bu suale (soruya) cevap olacaktır.

Halen dahi, Kafkasya’da Kafkasyalılar arsında ve bütün dünyada Kas kelimesi ve müştakları (türemişleri) aşağıdaki şekillerde kullanılır:

Kavim İsimleri:
Kir-Kas = Sir-Kas
Kas-bi
Kas-ak”

Dikkatinizi çekmiştir sayın yazar Kasların yani genel Kafkasyalıların üç halktan oluştuğunu söylüyor: Kirkas, Kasbi ve Kasak. Daha sonra da konuyu daha bir açıklıyor:

“Bunlardan bilhassa kavim ve coğrafi isimlerin kıymetlendirilmesi faydalı olacaktır.

Kirkas (Çerkes) kavmi garbi Kafkasya sekenesidir. (Batı Kafkasya halkıdır) Burada Kir kelimesi bir edat olup yaptığım incelemede bu edatın Latince hakiki ve Yunanca’da ise efendi manasında bulunduğu anlaşılmaktadır. Buna göre Kirkas isminin medlulunün (işaret ettiği şeyin) hakiki Kas veya Kasların Efendisi olduğu anlaşılır.

Kas-bi’ye gelince bu Şarki (Doğu) Kafkasya’da yaşamış olan eski bir kavimdir. (Yani Kirkas’tan farklı bir Kafkas halkıdır. NH.) ”Bi” Gürcüce cemi (topluluk) edatıdır. Şu halde Kas-bi= Kaslar manasına gelir.

Kas-ak= Kazak özel bölümünde görüleceği veçhiyle (gibi) Kazak unsurunun yeri, Don havzasının aşağı kısmıdır. Bu kısmın tamamen Kafkaslılarla meskun olduğu muhakkak, esasen Don kelimesinin Asetince’de su manasına geldiği malum. Bu nehrin Yunanca ismi olan Tanais kelimesinin de bu Don isminden alınmış olması muhtemeldir.
Kas-ak’da ak kelimesi İslavca ”li”, ”lu” manasına nispet bazı kerre vasıf edatıdır. Bosniyak, Palyak, Sibiryak, Slovak, Pomak gibi. Şu halde Kas-ak kelimesi de Kaslı veya Kaslara mensup manasına gelir.

Bazı nazariyelere göre Garbi Kafkasyalılar yani Adigeler şimalden (kuzey) Şarki Kafkasyalılar ise cenuptan (güney) gelmişlerdir.
Kirkaslar kendilerine Adige derler. Bu ismin Greko-Romen devrinde de kullanıldığı bu devrin esrelerinden anlaşılmaktadır.

Yukarıda da temas edildiği veçhiyle (değinildiği üzere) Greko-Romen ve bunu müteakip devirlerde Kirkasların kendilerine Ant ve Adige dedikleri serahatle (açık şekilde) anlaşılmaktadır”

Bize göre Tarihte Kafkasya’nın sıra siyasi kaygıya gelmezden önce bize anlattığı; tüm Kafkasya’da adında Kas sözcüğü olan halkların yaşadığı,
Bu halklardan Kirkas=Çerkeslerin Batı, Kasbilerin Doğu Kafkasya ve Kasakların da Don havzasında yaşadıkları, Batı Kafkasya’da Kirkasların yani Çerkeslerin kendilerine Adige dedikleri ve bu adların Greko-Romen döneminden beri bilindikleri.

Kas halklarından batıda yerleşik Çerkeslerin Kafkasya’ya kuzeyden, doğuda yerleşik olan Kasbilerin de güneyden geldikleridir.

Özetle Çerkesler kendilerine Adige diyen batı Kafkasya’da yerleşik bir Kas halkıdır.

Öyleyse Kıssadan Hisse:

Siyasetleri gereği “Çerkes bütün Kuzey Kafkasyalıların ortak adıdır” görüşünü terennüm edip duranlar Tarihte Kafkasya’nın yazdıklarını gerekçe göstermesinler sakın. Çünkü, Tarihte Kafkasya’yı referans kabul edip ısrarcı olmaları, Kirkasların yani Çerkeslerin yani Adigelerin hakiki Kas halkı, Kasların efendisi olduğunu savundukları anlamına gelecek ve gülünç duruma düşeceklerdir. Bizden söylemesi…

En iyisi bu sevdadan vazgeçmek yani Galat-ı Meşhurlardan uzak durmak…

Ne dersiniz?

Alıntılar:
Tarihte Kafkasya General İsmail Berkok İstanbul 1958 Sayfa 57 – 65