HATKO Ömer Seyfettin
Adigece’ye Çeviri: KHERMOKHUE Hemid
Not: Latin alfabesine çeviren bilinmiyor.
Wumar Seyfeddın yi txığeş, zezıdzeqar Khermokhue Hemidş.
FELEKHE
Pşedcıjj khes , dıkhakhe-dıpşcıpşcıw, ced khurt bın xuede, mejcıtım dıblojri bezerri khızıdoneq. Mıdriser bezerım adqeueş. Serey lhağueqe kheşcıha pşcantte aexuiytlhexuiytım det wuner xhuesh jıg dombeyxem khewuvıhaş. Pşcanttem dızerıdıhexxew, khıdoşce di ustazır, Xhueje Yefendi khesare khemısare.
– Abdurrehmen Çelebi diyape khiyşa?
– Khiyşaş! Khiyşaş!…
Abdurrehmen Çelebiqe dızecer di ustazım yi şıd pexuraş. Nexh psewuşhe wuğursız wiyğelhıxhuenuş.Nexh yerış! Zı pşedcıjji diğeqırkhım yi lher mıdrise bjeupem khimıxusawe.Pşıheşhe pşcondi deqıjınukhım mıdrise pşcanttem. Mekhu çezu çezuwe khıxudoh shıdım, mekhum xoshxıhri pşcanttem detş maxuer zi qıhağım. Xhueje yefendi yi neff khıpşıxuame, wiğeğepsqınuş, wutriğelheşcıhınuş – yi gurıff khışiqım deyj.
Mıdrisem wuşcıhame, yape gu zılhıtıpter Xhueje Yefendi yi taxhterş: taxhtem zreyğeşceyiqri khıtxoplhe, yi ner khıttriwubıdawe. Ustazım yi şcıbqe blınım felekhe ffelhş. Paserey topıjj tzıqu ffeq pşcenukhım felekher.
Mıdrisem şcesır şcale tzıqu ptlışc doxhu. Xhıcebz tzıquxer maziş-ptlı yi peqe txashıjri neğueşc mıdrise şcağettıshaş. Alıfbiymre Khur’aenımre guqe zıdoğaşce, dızedeyjjuwe zeçır jıdoae, yesep doşc. Maxue khesi araş – abı dıffeqırkhım: gurıxuem yi gum yirewubıde, gunefır xeqıjaş…
Di ustazır tlıjj ğur qıhş, yi jjaqer txhuawe. Yi aeşhe deheyare ğuenshec lhaper değecerezeyawe, ğemi şcımi yisş taxhtem- andeyz yişten ffeq pşcenukhım.
Di ustazım khuedze yiaet- khalfe; khalfer shecağuer newujjım mejcıtım pxhanqaque maque, mejcıtım quame, a maxuem mıdrisem khiğezejırkhım. Mejcıtır yipxhenq khudeykhım khelfem, azeni mace, nemez şığue xhuame. Mıdrisem nışıqueqe aeffıqe, cesh ğelığua, ze, de tzıqu nızdeyhri khıdeyşe – abı yirosondecer khalfer.
Gönen dıkhıaepxhua newujjş Xhueje yefendı yi mıdrisem sışışcettıs’har. Sışcettıs’ha şheqe, xezğexhuar maşceş. Şcale tzıqu khomım zeçır khıxadzame, sadojju, guqe zeğeşcapxher zızoğeşce – abı ffedğeqırkhım. Felekheraş si ner zıteymıqır – di ustazım yi şcıbqe blınım ffelh felekher!
Xeyaşcer yi ğusew, zı tlı khuaptze neşxhıdze khıtxuequaş zeguerım.
– Teytır khequaş ! – zeşcevaş şcale tzıquxer.
Fereq napet, uplheğueyt teytır, Kheymekham Beyqe zecer.
Nışıtxıhem, psori dıkhışılhetaş, di pser uqawe. Ustazmi zıkhrisaş. Kheymekham Bey, ae yişcri, diğettısıjaş. Khıtxeplheri, di şcenığer zdınesar zriğeşcen şheqe, zı khiğetecaş, kheywupşcaş.Zewupşcam jewap xuetakhım. Xuetınutekhım: De dızereysar dızedeyjjuwet.
Di heşcem yi negur zexewaş, khıtxeplheri yi şher yiğeqerexhuaş. Blınım ffelh felekhem xueyplheqaş yittane. Yi şıpelhağu xuede, kudre zepiplhıhaş felekher. Felekher zepiplhıhri, zıkhriğezeqıjaş, selami khıdixıjakhım. Bjem nemısıjawe ustazım kheycaş:
– Sıpxueyt, – jeyri.
Yi ittır yi bğem şızeridzeri, Xhueje Yefendı Kheymekhamınre xeyaşcemre yaqelhıuşaş. Khıjraar de dene şıtşcent, awe khıqelhıque maxuem felekher blınım ffelhıjakhım. Blınım ffeyzığexar Kheymekhamırawe zexetxıjaş.
Felekher blınım ffaxıja newujj, şcale tzıqu ptlışcır dıkhızerıqaş, heşherıue dıxhuawe xuede! Zexedmışcıha khedğenejakhım – dızışıshınen şıaejtekhım. Di ustazır khiddzejıxxerkhım. Cesh hedze yidowuttıpş, yi taxhtem mastebedz xıdou, yi vakher ffıdoğepşquri tabu şheşeşqe khıdemılheuawe, dımığethecawe yettıjırkhım.
Teygushxueğuaffe şcetşcar khıgurıuentekhe Xhueje Yefendı: felekher khızıkhuiyxıjaş. Blınım ffidzdejakhım- taxhte şcağım şcilhhaş. Zeran khıtxeqme, khuedı khıttrilhhe xhujaş, felekher khızıkhuiyxıja newujj. Nexhri yerış dequaş, dızerığeuşaşi , txuzefeq khedğenerkhım.
Zeguerım, dızerızegurıuati, Xhueje Yefendı di paşhe khızerittıs’hexxew, dıxuşhew şceddzaş. De khomır dışıxuşhem, ustazmi xuesheçıjakhım: abıyi xuşher khıxexhıjjaş. Arat dızeşeri, Xhueje Yefendı xuşher khışıxexhıjjem, yi pertebakhır khıqeşcedğequesıqaş, yi paşhe yilhti. Pertebakhır khıqeşcedğequesıqri, tutın saber di pem yidudaş. Dızexettıs’hejawe dıkhops şcale tzıqu khomır, mıdriser doğepsalhe!
Xhueje Yefendı xuşhen piyçri, khıtşceqiyaş:
– Si pertebakhır xet khezıştar?
– Tşcerkhım, tlheğuakhım! Dızerığeqiyaş şcale tzıquxer.
– Fi fer yisxınş! Felekher khızerıs’hıjar fşcerkhe?
– Tşcerkhım!
– Zıvumısıjırkhım-tte?
– Tlheğuakhım! Tşcerkhım!
– Flheğuakhım? Fşcerkhım?…Xhunkhe, Nacib Mejcıtım jeyi , khalfer kheshej! Psınşcew!
Khalfer khesıjaş. Wawuberejjınume, kheyblağe! Zırız-tturıtture dıkhıdalhefri dıquetzaşıh, di lhegum bashqe khışcowe. Felekheri kheğeaeğuaş.
Xuşhemre kheypsımre teyplhe xhujakhım Xhueje Yefendı a maxuem şcışcedzawe. Yigu teymıxuaper kheypsırat! Tşış guer kheypsakhe – ustazım yi nem lhı khıtolhade, aelffıtze mexhu!
– Awan sıkhefşcre? Fıkhısşıdeshxre? Kholh Xhueje Yefendı , kheypsar deylhefri quetzeyşıh.
Abı nexhey, pıxusıxu sımıxhuai! Wupıxusıxume pxuesheçın? Wuxuey wuxuemeymi wukheypsınş. Xuşheri abı khısxuxıhejaş. Xhueje Yefendı yi zey bashır zekhım ttewkhım khızerısteyxuar, pıxusıxur spkhrıqıjıxu.
Ustazım yi ner khreyğejri khıtxoqiye:
– Kheypsır s’aeşcequedenqe si tobeş!
Zıdowuşexuj, di pser uqawe.
Ari sıt :thelhane?
Di anem seywupşcaş abıqe.
Di anem nexhri siyğeshınaş:
– Thelhaneş! Thelhanemi khışınerkhım!
– Thelhane pşcıre bğeptzıjme, wawuqre?
– Hewe.
– Sıt tte khuwaşcer?
– Nexh eyıj khuwaşce.
– Sıt nexh eyıjır?
– W fızır yoqıj…
Khızgurıuakhım. Yittani şcale tzıquxem yajeys’aş thelhane pşcıre bğeptzıjme khıpşcışcenur…
Abı psalher khıdjjedenaş abı yi wujjqe: “Si tobeş” Di psalhem yettuane xhuaş ar: “Si tobeş” şiyçezui şiymıçezui khışıxedmıu şıaekhım.
Xhueje Yefendı pşedcıj khes di paşhe khottıs’heri khıcexoplhe:
– Kheypsır s’aeşcequedenqe si tobeş . Khızjiakhım jıvmıaej!
Zeguerım sheceğuashxe dıshxeri, mıdrisem dğezejawe, Xhueje Yefendı di paşhe khiyttıs’hejri kheşhewukhuaş. Şcale tzıquxem naşhe yaxuesşcri sıkhetecaş, lhapeptziywe ustazım sıbğedıheri yi paşhe yilh pertebakhır khespxhuetaş, si ttısıppem zğezejri pertebakhım delh tutınır si txılhım desqutaş. Txılhır zeguesppejri pertebakh neşcır ustazım yi paşhe yislhhejaş. Xhueje Yefendı meşhewukhue, yi şher khıffexuawe.
Şcale tzıquxer khızejaş, tutın saber ya pem yirawuden murad yaşcawe.
– Hewe, – yaxuezdakhım. – Tutın saber di pem yidudeme, dıkheypsınuş.
Dıkheypsme, Xhueje Yefendı khewushınş.
Sıt tte wi gu yiplhhar?
– Flhağunş.
– Sıt tlhağunur?
– Nıbafewuz fızeteyxhuenş, flhağume.
Si gu yislhhar ser dıdemi sffedıheshxenıjti, sıkhışiytxhaş. Şcale tzıquxeri khışiywudawe zequetzoç.
Aewelhawe dışızerığexhum, Xhueje Yefendı khewushaş. Khewushri, pertebakhım yeplhaş. Pertebakhır neşct.
Tlıjjır zeşceqezızaş.
– Xet tutınır khezıştar? Zıvımusıj ! meqiy ustazır, yi ner khışiyxuawe.
– Fıs’aeşcequedenqe si tobeş!
Şcale tzıquxer dızeplhıjaş.
– Dımılheğuaqe di tobeş!
– Xet khezıştar?
– Tşcerkhım! Tlheğuakhım!
– Şhe fıppaşcere! Se fe fxueff sıxhunuş! Yape kheypsıraş si tutınır khezıştar! Si tobeş , araqe! Fi fer yisxınş!Felekhem fışışterkhe?
Felekhem şınesım, di pser uqaş. “Dıwunexhuakhe dıkheypsme” araş dızegupsısır.
– Si tobeş! Yape kheypsım yi tsır xuesşınqe!S’aeşcequedenş! Khızjiakhım jıvmıaej! Si tobeş!
Zıdudığuaşi dıbewen doshıne. Xhueje Yefendı nexhri khızerıqaş, wuzıuriğelheden hezırş.
Zıguer khrıreypsi, yireyplhıt – s’aeşcequedenqe si tobeş!
Si txılhım napitt khıdesçri semb sşcaş, sembıtmi tutın yisqutaş.
Pşıheşhexueyğezeq xhuaş.
Xhueje Yefendı yi aeşher khrihexıjaş, yi lhepedır lhiytteğejaş, yi tseyri zıtriywubğuejaş. Zeçır khıxeddzaş mıdrisem dıkhışceqıjın yi peqe. Khızbğedesım sıqeşcewıueri, sıkhetecıjaş. Khızbğedesri khetecaş. Zıdğepsçewıuaş.
– Sıt fızıxueyr? – khıcexelhaş Xhueje Yefendı.
– Wi shıdım wane pxuteytlhhejın? Naxhuteri pşcexetlhhejınş.
– Xhunş ,fıque!
Mıdrisem dıkhışcejaş. Xhueje Yefendı yi shıdım wane xuteytlhhej di xabzet şeyjjejınum deyj – yape zidğeşırti.
Mekhum xeshxıhri jıg jjawem zışciğezeğawe şcest Abdurrehmen Çelebi . Shıdır khışıtxuri, waner teytlhhejaş, naxhuteri pşcexetlhhejaş. Txılhımppe sembittım ya zır shıdım yi thequmem yizubıderi seypşaş. Se janqe khıqeşcepıca nexh ey, shıdım zrittaş, yetxewaş. Naxhuter zededuwbıdri, shıdır mıdrise bjeupem utlhefaş. Yotxawe, zreytte zreyse, ade mıdeqe zışceydz, quappe yettırkhım armıxhu.
Xhueje Yefendı bjem khiywuvaş, şcale tzıquxer yi wujj yişcawe.
Shıdır qebdz lhakhueqe wuvaş.
– Sıt abı khışışcar? Khıgurıuakhım ustazım.
– Tşcerkhım, jıt’aş. – Jeybaşxhue xhunş: Yicıpstuş khışıdğewushar.
– Waner tememu teyflhha xhunkhım.
– Teytlhha xuedeş. Khışışcar tşcerkhım…
Şcale tzıquxem ya pşer xash, ya damer drağewey.
– Mıde khızbğedefshet!
Shıdır mıdrise bjeşheum yeslefetlaş. Bjeşheum şeyslhefatlem, “tzıtx” jeyri kheypsaş shıdır. Şcale tzıquxer khışiytxhaş. Xhueje Yefendı yi ner khiyxhuaş. Shıdım şciyçerkhım: Tutınır yi pemre yi thequmemre yirihaşi, khops tzıxu nexhey!
Zıri khızgurımıuafe zıteyzğawe, shıdım soplhri sışıtş, si ner soğewupperapperi.
– Khıpşıdıheshxre jızoae shıdır, ziwushen?
– Sıt khebvır?
Nexhri sıkhızerıqaş:
– Shıdım yi şcıfer mashxe: felekher xuefaşeş…
– Shıd jıp’aemi psewuşheş…- jjer yiwuşcaş Xhueje Yefendı.
Şcale tzıquxeri khızdejjıwaş:
– Xuefaşeş! Xuafeşepsş felekher! Yi şcıfer mashxe!
Abı nexhri sıtriğegushxuaş:
– The ppuakhe ziwushen? Yape kheypsır buberejjınu jıp’akhe? “si tobeş!” jıp’akhe? The ppuere bğeptzıjme, khıpşışcır pşcere?
– Sıt? – yi ner khriğejaş Xhueje Yefendı.
Şcale tzıquxer khızdeyjjuwaş argueru:
– Wi fızır yiqıjınuş! Wi fızır yiqıjınuş!
Xhueje Yefendı yi jjer urıxuaş. Yi shıdım şınesıjqe ae dilhe yi xabzet Xhueje Yefendı: “Si nexune, zi pser zıshxın” jiaewre yedexaşcert. Yicıpstu zıuriğelhedent yi shıdıjjır, apxuedizqe xuzeguepati.
Zı şcale tzıqu, mıdrisem şceledejri, felekhemre zey bashımre khışcilhefaş. Shıd themışqer kheyps zepıtş, yi per şcım şeyxhue, yolhekhuawe.
Felekhemre zey bashımre Xhueje Yefendı yi paşhe yiralhhaş. Dızeroğeqiy:
– Wi fızır yiqıjınuş! Wi fızır yiqıjınuş! The ppuame wi psalhem weyptzıj xhunukhım!
Abdurrehmen Çelebi zeyddzaş, deyjeri yidudaş, zıkhomre deynıkhuekhua newuj. Yi qebdz lhakhuittır felekhem yetpxaş. Zey bashır khiyşteri, Xhueje Yefendı shıdım şheşıwuvaşi, yi kharu khızeriyhqe yi lhegum şcowe. Qışım sıc makh khışceuq ffeq pşcentekhım, zexepxame! Şcale tzıquxem zıdotlej, dızeroğeqiy, nıbafewuz dızeteyxhuaş. Zıgue qiyaş:
– Kheymekhamır khesaş!
Zıduşexujri , kuebjemqe dıuplhaş. Kheymekhamımre hetxawittre pşcanttem khıdıhert. Kheymakhım yi neşxhır zexelhş, wuzıuriğelheden hezırş.
– Sıt mıbı khışıxhuar, Xhueje Yefendı ? – khıdbğedıhaş Kheymekhamır. Hetxawittri khıdbğedequetaş.
Xhueje Yefendı, plhıjj xhuri zey bashır aepıxuaş. Shıdır khışılhetıjaş, yi qebdz lhakhuem felekher zerıqerışcawe. Khışılhetıjri, ğuaxhuew zhush jıgxemqe zidzaş.
Kheymekhamım yi neşxhır nexhri zexiwuqaş.
– Sıtş, jıf’a khexhuar?
– Se…. ziwushen…
Xhueje Yefendı yi bzer yiwubıdaş.
– Khexhuar sıt jızoae?!
– The s’uat…
– Khızgurıuerkhım.
– Kheypsım…
– Sıt zi guğu pşcır?
– Shıdır kheypsaş…
– Shıdri?….Kheypsawi?…
Shım dıxhuaş psori. Zawul deqri dıkhışiwudıjaş. Kheypsi khıtxetş.
Ar yi gu teyxuent Kheymekhamım: yi lhır kheva xhunş. Yi dzelıfer trishri khıtşceqiyaş:
– Fi hem baje khiywubıda?!
Zıduşexujaş, di pser uqri. Kheymekhamım Xhueje Yefendı zıxuriyğezeqıjaş. Xhueje Yefendı yi ppem yijıhaş, yi fer pıqaş.
– Naque, si wujj niywuvi!
Kheymekhamır pşcanttem deqıjaş, hetxawittım yaku dewuvejri. Xhueje Yefendı yaqelhıuşaş, yi lher şceqezızew.
…Zıguer kheypsawe zexesxame, nobi si negu khışcohej si zeranqe mıdrisem uaxua Xhueje Yefendı. Yemınem sızeriyxueret, şhe şcezmıçare? Tlıjım ley yesxaş – Them khısxuiyğeğu. Ser mıxhuame, yi aenatter ffemıquedınqi xhunt Xhueje Yefendı. Ar si gukheyweş nobe khızdesım. Cegure pet, ne khraxu jıxuaaeraş… Felekhem teyquedejaş themışqer.