SAVKO Asker
Filoloji Bilimleri Doktoru
Adige Mak, 29 Mart
Çeviri: İbrahim Çetao

Bir yazıyı ilginize sunmak isterim. Bu yazıda bir kültür emekçimiz Aşamaf Davut anlatılmaktadır. Bu kişi ne yapmıştır? Olan dili yani Batı Adigece’yi (Adigabze) yazım kuralları ve alfabesiyle diğer kuzey Kafkas dilleriyle ortak sesleri hemen hemen barındıracak şekilde son şeklini de 1938’de vermek kaydıyla standartlaştırmıştır.

Dilin standart yazım kılavuzu vardır. Standart alfabesi vardır. Bunlar geliştirilebilir. Fakat yok sayılarak sil baştan uydurma alfabeler yapılamaz.Neden yapılamaz?Çünkü bu alfabe Batı Adigece’nin bütün seslerine hakimdir.

Türkiye’de tasarlanan alfabelerde bir GU (U lu sessizleri kastediyorum) sesinin Türkçe düşünce dağarcığında olmamasından mütevellit; tek bir ses olduğu halen, bütün kuzeybatı Kafkas dilleri için tespit edilmiş olmasına rağmen hem de 1938 yılında, sanki oraya yanlışlıkla yazılmış ya da gereksizmiş gibi açıklanmaya çalışılmaktadır. Bu çok yanlıştır.

Örnek: CEGU(I), oyun düğün.

CEGUIM SEK’UE burada düğüne derken CE-GUIM iki hece var.

CEGU(I) tek başına Batı Adigece’nin genel kuralı son sesli ise düşer yani gizli I sesi. Dolayısıyla seslendirme ya da okuma CEUG oldu.

Neden?

Çünkü bu Gu bir tek oynak sessiz harftir. Hece sonunda olduğunda UG, hece içinde olduğunda GU sesi verir ve muhakkak bir sesliyle takip olunur, başka bir sesli yoksa GUI gizli bir I sesi vardır. Bu tüm kuzey batı Kafkas dillerinde (Abazaca (Adzığe-Abadze), Wubıh, Adigece (Shapsugh, Bjedugh, Abzegh, Kemguy, Kabardey, Besleney, Hatukuay, Hakuç) hatta Kuzey doğu Kafkas dillerinden (Lezgi gibi) bir çoğunda ayrı bir harf olarak gösterilmiştir.

Lütfen dilimizin kurallarını öğrenelim. Sağda solda yazım kılavuzu olmadığı yazılmış. Ashamaf Davut’un yazım kılavuzunu buraya göndermelerini anavatanda yaşayan büyüklerimizden ivedilikle istirham ediyorum. Eğitim dili olan, resmi dil olan bir dilin, resmi gazetesi olan bir dilin, yazım kılavuzu olmaz mı?

Aynı şekilde yazı uydurmaktansa, o uydurma yazı diliyle diyemiyorum onlarla yazacağınıza bilimsel kabul edilmiş yazı dilinizle yazınız, kendi resmi yazı dilinize ve onun emektarlarına sahip çıkınız. Ben hiç bir yerde bir Rus’un bırakın Rus’u bir Yunan’ın bırakın Yunan’ı bir Gürcü’nün bu alfabeyle yazamadığım yerler oluyor bunu Latin’le anlayacağınızı umarak yazıyorum dediğini duymadım ya da bir almanın TSCH sesi kalın bir Ç sesi ama pratikte kullanılmıyor kaldıralım dediğini ya da İngiliz’in SH Ş CH Ç okunuyor bizde böyle yazalım dediğini duymadım.

Siz duydunuz mu ki, boşuna vakit kaybediyor kaybettiriyorsunuz.