ABHAZYA’NIN SİYASİ STATÜ SEÇENEKLERİ

Sezai Babakuş

Abhazya İçin Seçenekler

Abhazya’nın coğrafi konumu, nüfus yoğunluğu ve bileşimi, tarihi süreci ve diğer tüm faktörler bir araya getirildiğinde, siyasal statü/model seçenekleri şöyle sıralanabilir;

  1. A) Bağımsız Devlet: Abhazya’nın Sovyetler Birliği Dönemi’ndeki siyasi ve idari statüsü ile Abhazya-Gürcistan Savaşı’nın gelişim ve sonuçları dikkate alınırsa, Abhazya için Bağımsız Devlet statüsü arayışı ve hedefi, uluslararası hukuka ve BM’in ulusların kendi kaderlerini tayin hakkı ilkelerine uygun düşmektedir. Ancak, uluslararası anlaşmalar, BM ve AGİT’in sınırların değişmezliği ilkesi, Batı’nın Gürcistan lehine bakışı, bölgesel konjonktür, Rusya’nın bölge politikaları ve Gürcistan’ın tutumu bu hedefi büyük ölçüde güçleştirmektedir. Bağımsız devlet statüsü, en azından kısa vade için ulaşılması zor hedef olarak gözükmektedir.
  2. a)Konfederal veya Federal Devlet Abhazya’nın Gürcistan ile birlikte Konfederasyon veya Federasyon oluşturması, bugün en çok konuşulan siyasal statü/model olarak görülmektedir. Ancak, tarafların birbirine güvensizliği, savaşın yarattığı kin ve özellikle Gürcistan’ın Abhazya’yı ilhak etme istek ve hedefinin devam etmesi, bu modeli geçerli olmaktan çıkarmaktadır. Abhazya üzerindeki Gürcistan tehdidi tamamen ortadan kaldırılmadığı taktirde, federal/konfederal statünün Abhaz halkı açısından kabul edilir bir çözüm olmayacağı kesindir.
  3. b)Rusya Federasyonu’na Katılım Abhazya’nın ve Abhaz Halkı’nın gündeminde olan bir diğer seçenek, Rusya Federasyonu’na katılımdır. Abhaz Halkı ve Abhazya siyasi önderliği, Sovyet döneminde ve sonrasında, defalarca bu isteği dile getirmiş, ancak uluslararası dengeler ve Rusya’nın bölgesel politikaları buna imkan vermemiştir. Abhazya ve Abhaz Halkı bu isteğini iki temel nedene dayandırmaktadır. Birincisi, Gürcistan istilasına karşı kendini korumak, ikincisi ise Rusya Federasyonu içindeki kardeş Kuzey Kafkas Halkları ile kader birliğini pekiştirmek. Abhazya’nın Rusya Federasyonu’na katılımı, uluslararası anlaşmalar ve Rusya’nın Kafkasya’ya yönelik politikaları nedeniyle, bugün ve yakın dönem için olası gözükmemektedir.
  4. c)Neutral State-Tarafsız Devlet

Abhazya’nın kısa/orta vadeli siyasi statü/model seçenekleri içinde en “mümkün” gözükeni Neutral State yani Tarafsız Ülke statüsüdür. Dünyada örneklerine sık rastlanan bu modelin özü, ilgili ülke ve uluslararası kuruluşların garantörlüğü ve gözetiminde bir devlet ve yönetim yapısı oluşturmaktır. Bu modelde ülke, iç yapılanmasında tam bağımsız, uluslararası ilişkilerde ve askeri konularda ise kontrol ve garanti altındadır. Abhazya için bu model, Gürcistan, Rusya, Türkiye, Birleşmiş Milletler ve AGİT’in kontrol ve garantisi altında uygulanabilir.

  1. B) Common State-Birleşik Devlet: Abhazya içi öngörülebilecek bir diğer statü ise Abhazya ile Gürcistan’ın “birleşik devlet” oluşturmasıdır. Yani, “Gürcistan ve Abhazya Birleşik Devleti” kurulmasıdır. AGİT Minsk Grubu tarafından Azerbaycan ile Karabağ için önerilen bu model, federal/konfederal modele göre taraflara daha fazla bağımsızlık ve inisiyatif vermektedir. Uluslararası garantiler sağlandığı taktirde, Abhazya için bu model de geliştirilip uygulanabilir.

 

Uluslararası İnisiyatif

Abhazya sorununu Rusya ile Gürcistan arasında pazarlık konusu olmaktan çıkarıp yeniden uluslararası platformlara taşımak, Abhazya’nın yeniden inisiyatif kazanmasına bağlıdır. Bu nedenle, Abhazya’da savaş sırasında ve hemen sonrasında gündeme getirilen Neutral State/Tarafsız Ülke Modeli, yeniden ele alınarak seslendirilmeli ve Common State/Birleşik Devlet Modeli üzerinde çalışılmalıdır.

Abhazya için düzenlenecek uluslararası konferansın öne çıkaracağı ana tema Neutral State/Tarafsız Ülke Modeli ile Common State/Birleşik Devlet Modeli olmalıdır. Bunun için Abhazya ve Türkiye’den yetkililerin katılacağı istişare ve hazırlık toplantıları, biran önce yapılmalıdır. Gerekirse uluslararası hukukçulardan profesyonel destek alınmalıdır.

ULUSLARARASI DİPLOMASI

STRATEJİ GELİŞTİRME MERKEZİ

Abhazya Yönetimi, savaş sırasında ve sonrasında Abhazya’nın durumunu, taleplerini, öngördüğü siyasi seçeneklerini dünyaya anlatmakta yetersiz kaldı. Abhazya Yönetimi’nin ve siyasi önderliğinin, dışa dönük olmak yerine içe yönelik “yönetim ve siyaset” anlayışına önem vermesi, Gürcistan’ın savlarını çürütmeye dayandırdığı ve Rusya ile sınırlı tuttuğu diplomatik/politik stratejisi, Abhazya’yı uluslararası camiadan soyutladı. Abhazya’nın dünyaya açılmadaki isteksiz, acemi ve ürkek tavrı, uluslararası diplomasi/siyasi meydanı tamamen Gürcistan’a terk eden pasif tutumu, orta ve uzun vadede Abhazya’ya ağır faturalar ödetecek “vahim” bir hatadır. (Bu konuda Filistin, KKTC ve Moğolistan’ın yürüttüğü uluslararası mekik diplomasileri örnek alınmalıdır.)

Abhazya’nın, uluslararası politik konjonktürü ve eğilimleri izleyerek strateji ve taktik geliştirecek “Strateji  Merkezi”ne ve Abhazya’nın sesini ve savını dünyaya duyuracak “Diplomasi Grubu”na ihtiyacı vardır. Böyle bir merkeze ve gruba mutlaka diaspora desteği yapılmalı, gerekirse dışarıdan profesyonel kadro takviyesi sağlanmalıdır.

ABHAZ ULUSAL MECLİSİ/KONGRESİ
TAMAMLAYICI YÖNETİM MODELİ

Genel Tanım ve Gerekçe

Abhaz Halkı, nüfus dağılımı bakımından dünyada Anavatan-Diaspora dengesizliğini en uçta yaşayan halkların başında gelmektedir. Bugün 100 bin dolayında bulunan Abhazya’daki Abhaz nüfusuna karşılık, diasporada 700 binden fazla Abhaz yaşamaktadır. Bu durumda Abhazya’nın ve Abhaz Kültürü’nün yaşatılması sorumluluğunun ve inisiyatifinin sadece Abhazya’da yaşayan Abhazlara yüklenmesi /bırakılması, en azından haksızlıktır. Kaldı ki Abhazya’daki nüfus ve insan potansiyeli, yalnız başına bu yükü karşılayacak imkan ve birikime sahip değildir. Abhazya ve Abhaz Kültürü’nün korunup geliştirilmesi için Abhazya-Diaspora bütünleşmesini sağlayacak yol ve yöntemlerin bulunup uygulanması, hayati önem taşımaktadır.

Hem Abhazya’yı hem diasporayı içini alacak yeni yetki ve sorumluluk halkalarının oluşturulması şarttır. Bunun dünyada bilinen ve uygulanan en etkin yöntemi, “Ulusal Meclis/Konsey” kurulması ve diasporada, Anavatan Yönetimi’ni tamamlayacak organların oluşturulmasıdır.

Ulusal Meclis/Konsey’in Niteliği ve Yapısı

Abhaz Ulusal Meclis/Konseyi, Abhaz Halkı adına tarihi ve siyasi sorumluluğa sahip en üst kurum olmalıdır. Kararları, Abhaz Halkı için “yasa” niteliği taşımalı ve yaptırım gücü bulunmalıdır. Ulusal Meclis/Konsey, Dünya Abhaz Parlamentosu niteliğinde olmalıdır.

Ulusal Meclis/Konsey’in üyeleri, Abhazya ve diasporada uygun aralıklarla (4 yılda bir) yapılacak genel seçimlerle belirlenmelidir. Üye sayısı ve dağılımı, Abhazya ve diasporada ki nüfus yoğunluğu ve ağırlığına göre saptanabilir. Örneğin, Türkiye’den 30, Abhazya’dan 20, Rusya’dan 5, Ortadoğu’dan 5, Avrupa’dan 3, Amerika’dan 2 üyelik kontenjanı belirlenebilir.

Diaspora’da böyle bir Meclis/Konsey için yasal olarak genel seçim yapabilme imkanı olmaması engelleyici/caydırıcı değildir. Zira fiili meşrutiyet sağlanabilir ve lokal örgütlenmelerden yararlanılabilir. Seçim yapılamayacak bölgelerde üyeler, atama yolu ile belirlenebilir.

Abhaz Ulusal Meclisi/Konseyi, dünyadaki tüm Abhazları kucaklayacak, bilgi ve imkanlarını birleştirecek, olgunlaştıracak ve yönlendirecek bir araç olabilir.

Tamamlayıcı/İzdüşüm Yönetim Modeli

Abhazya-Diaspora bütünleşmesini sağlayacak ikinci yetki ve sorumluluk halkası, Abhazya Yönetimi’ne diasporadan tamamlayacak yönetim modelidir. Abhaz nüfusu ve potansiyeli yoğun ülkelerde hükümet organları/yardımcı organları kurulmalıdır.

Bu model için Türkiye örnek ülke seçilmeli, Abhazya Yönetimi ile organik çalışma birliğine sahip, kendi içinde de lokal hükümet gibi çalışabilecek, devlet başkanı ve başbakan yardımcılığı ile dışişleri, ekonomi, ticaret, kültür, eğitim, enformasyon bakan yardımcılıklarından oluşacak “Tamamlayıcı/İzdüşüm Yönetim” kurulmalıdır.
DAYANIŞMA KOMİTESİ VE ABHAZYA TEMSİLCİLİĞİ

Abhazya-Gürcistan Savaşı ile birlikte kurulan (Ağustos-1992) Kafkas-Abhazya Dayanışma Komitesi, Danışma Kurulu ve Abhazya Temsilciliği, yukarıda belirlenen yetki ve sorumluluk halkası çerçevesinde yeniden yapılandırılmalıdır.

Dayanışma Komitesi tamamen icra kurulu hüviyetine kavuşturulmalı, Abhazya Yönetimi ile entegre “Tamamlayıcı/İzdüşüm Yönetim” organı haline getirilmelidir. Kurul, profesyonel/yarı-profesyonel kişilerden oluşmalıdır.

Danışma Kurulu ise Abhaz Ulusal Meclisi/Konseyi’nin Türkiye Grubu olarak şekillendirilmeli, siyasi yetki ve sorumluluk organı haline gelmelidir. Üyeleri, nüfus yoğunluğuna göre, bölgelerden seçim yapılarak belirlenmelidir. Gerek görürse kendi içinde ihtisas komisyonları kurarak, Abhazya ve Abhaz Halkı adına kısa ve uzun vadeli siyasal, sosyal ve kültürel perspektifler oluşturmalıdır.

Abhazya’nın Türkiye Temsilciliği, Abhazya’nın ve Abhaz Toplumu’nun hak etmeyeceği bir konumdadır. Önümüzde iki çözüm yolu bulunmaktadır;

1) Abhazya Temsilciliği, temsilcilik yetkisi, sıfatı, amacı, görev ve sorumlulukları ve kadrosu bakımından yeniden yapılandırılacak ve bunun için gerekli ekonomik kaynak, tüm temsilciliklerde olduğu gibi merkezden sağlanacaktır. Abhazya Temsilciliği’nin bugün olduğu gibi komite, dernek veya camianın maddi desteği ile yaşatılmaya çalışılması, kabul edilemez.

2) Yukarıda öngörülen Ulusal Meclis/Konsey ve Tamamlayıcı/İzdüşüm Yönetim modelleri hayata geçirilirse, ayrıca bugünküne benzer bir Temsilciliğe gerek yoktur. Abhazya’yı temsil yetkisini ve sorumluluğunu, Dayanışma Komitesi’nin yerini alacak icra kurulundaki en üst yetkili üstlenebilir.

Not: Abhazya ekonomisinin geliştirilmesi ve dışa açılması, Abhazya’ya diasporadan nüfus, iş gücü ve sermaye desteği sağlanması, diasporada ki Abhaz nüfusuna Abhazya vatandaşlığı verilmesi ile ilgili görüş, öneri ve ön proje notları bilahare dikkatinize sunulacaktır. -SB