|
|
................... |
|
................... |
ÇERKESLERİN MUSTAFA KEMAL’E FEDERASYON
ÖNERİLERİ |
28.07.2010 |
|
TLETSERUK
Nahit Serbes |
................... |
................... |
Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet
Meclisi’nde yaptığı açılış konuşmasından, Kafkasya’da
bağımsız yaşamak isteyen Çerkeslerin Türklere federasyon
önerisinde bulundukları anlaşılmaktadır.
Bu amaçla Kafkasya’dan Türkiye’ye gönderilen Ebubekir Pilyef,
federasyon fikrini o sırada Sivas’ta olan Mustafa Kemal ile
görüşmüş, kendisine Kafkasya konusundaki düşüncelerini
sormuştu. Mustafa Kemal'de Çerkeslere, kendi güçleriyle
bağımsızlıklarını kazanmaları halinde federasyonun gündeme
gelebileceğini söylemiş, ancak bunun yanı sıra İngiliz ve
Fransızlara karşı başlatacakları mücadelede Bolşeviklerin
yardımına ihtiyaç duyduklarından Moskova’yı darıltacak bir
hareketin içinde olamayacaklarını da belirtmiştir.
Bununla beraber Mustafa Kemal, Ebubekir Pilyef’e, gayrı
resmi olarak Osmanlı ordusunda ve Türk aydınları arasında
Kafkas kökenli çok iyi yetişmiş kişilerin bulunduğunu, bu
kişiler vasıtasıyla Kafkasya Cumhuriyeti’nin organizasyonuna
yardımcı olabileceklerini de söylemiş. Bu bağlamda
kurmaylarından Binbaşı Vasıf’ı Ebubekir Pilyef’le birlikte
İstanbul’a göndermiştir. İstanbul’da Bekir Sami Bey’in
Teşvikiye’deki evinde yapılan toplantının sonucunda,
Kafkasya’ya bir kurulun gönderilmesi kararlaştırılmıştır.
Kurul üyeleri Kurmay Albay İsmail Hakkı Berkok, tarafından
belirlenecek ve üyelere 150, refakat edecek askerlere de
15’er Lira yolluk verilecektir.
İlk kafile olarak gönderilmesi kararlaştırılan kurul şu
şekilde oluşturulur: Kurmay Albay İsmail Hakkı Berkok,
Galatasaray Lisesi öğretmenlerinden Mustafa Butbay, Pilot
Yzb. Tevfik, Top. Üsteğm. İsmail Hakkı, Piyade Teğm. Cudi, 6
öğretmen, Hakkı Bey ve askerleridir.
Kurul 2 Şubat 1920 günü Sirkeci’den Gülnihal vapuruyla
hareket eder. Kurulun bu yolculuğu sırasında Trabzon Mevki
Komutanı Ali Rıza Bey, Rize Jandarma Komutanı Binbaşı Naci
Bey’in büyük katkıları olur. Yine Takacı namıyla tanınan
Mataracı Mehmet Bey, kurul mensuplarını ücretsiz olarak
Batum’a kadar gönderir.
Rize-Hopa yolculuğunda teknede Hopa Kaymakamlığı görevine
giden, aslen Suriyeli bir Çerkes olan Hayri Bey de
bulunmaktadır. Kurul üyelerini Batum’da Mustafa Bey
karşılar. Mustafa Bey, köken bakımından Laz olmakla beraber,
kendisini Abaza olarak görmektedir. Kardeşi Ahmet’le
beraber, Türklerin lehindeki her faaliyetin önderliğini
yapmaktadır. Hatta yeğeni ve iki arkadaşıyla İngilizlerin
tutuklayıp hapsettikleri Nuri Paşa’yı nöbetçiyi öldürerek
kurtarmış, bu sırada iki arkadaşı da şehit düşmüştür. Kurul
üyelerinden Mustafa Butbay, daha sonra Bakü’de karşılaştığı
bu fedakar gence Nuri Paşa’nın kendisini nasıl
ödüllendirdiğini sorunca, gencin cevabı: “Hiçbir mükafat
görmediğim gibi hatırımı soran bile olmadı… Bununla beraber
ben görevimi yaptım. Bir kardeşimi düşman elinden kurtardım
şeklinde olmuştur.”
Abaza Mustafa Bey, kurul üyelerinin Tiflis’e gidebilmeleri
için gerekli belgeleri hazırlayarak kendilerini yolcu eder.
Üyeler, Kafkasya’nın çeşitli yörelerini dolaşarak amacı
doğrultusunda çalışmalar yapar.
Nihayet Osmanlı Devleti’nin desteğini arkasına aldığına
inanan, Çeçen siyasi liderlerinden Abdülmecid Tapa Çermoyev,
11 Mayıs 1918 yılında Kafkasya Cumhuriyeti'nin
bağımsızlığını ilan eder. Bu cumhuriyet hukuken Abhazya
dahil, bugünkü Federe Kafkas Cumhuriyetleri’nin tamamını
kapsıyordu. Çermoyev'in Paris Barış Konferansı'na gidecek
heyette yer alması nedeniyle, boşalan devlet başkanlığı
görevine yardımcısı Adige politika adamı PŞİMAHO Kosok
getirilir. Ancak, Kasım 1919'a kadar görevde kalabilen Kosok
Hükümeti, Sovyet Kızıl Ordusu’nun saldırıları sonucunda
ortadan kaldırılır. PŞİMAHO Kosok ve arkadaşları, Kızıl
Orduya karşı mücadele eden Beyaz Ordu, Süvari Tümen Komutanı
General Sultan Kılıç Girey'e sığınarak hayatlarını
kurtarabilirler.
İlk Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Kabinesi; Devlet ve Hükümet
Başkanı: Abdülmecid Tapa Çermoy, Başbakan Yardımcısı:
PŞİMAHO Kosok, İçişleri Bakanı: Reşid Han Kaplan, Dışişleri
Bakanı: Haydar Bammat, Savunma Bakanı: Nuh Bek Tarkovski,
Maliye Bakanı: Vassan Girey Jabaği, Ulaştırma Bakanı:
İbrahim Haydar’dan oluşuyordu.
6 Ekim 2004 tarihli Milliyet gazetesinin haberine göre
“Bugünkü Türkiye Cumhuriyeti'nin Anadolu Ajansı, Kuzey
Kafkasya hükümeti tarafından Kazım Karabekir Paşa'ya
gönderilen 45 bin Lira'nın sekiz bin Lira'sıyla kurulmuştur.
|
İlk Kuzey Kafkasya
Cumhuriyeti bayrağı halen
Amerika’da
Rahmetli Yahya Kazan'ın oğlu Yinal'ın Korumasında |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|