|
|
................... |
|
................... |
ÇERKES TOPLUMU
ANAERKİL Mİ
ATAERKİL MİDİR? |
KUŞHA Faruk Özden |
|
|
................... |
|
................... |
Önce anaerkil toplumu
tanımaya çalışalım:
Toplumun tarihi gelişimi içinde prehistorik devirde yaşanan
toplumsal yönetim. Prehistorik devir ise Buzul Çağı'ndan
yazının bulunduğu zamana kadar geçen süre diye özetlenir.
Anaerkil toplum, kadınların
toplum yönetimine yetenekleriyle orantılı ölçüde erkeklerle eşit
olarak katıldıkları ve eşit haklara sahip oldukları toplum
türüdür.
Anaerkil toplum aynı zamanda “ ana soylu “ olduğu ve bireyin
soyunun anne tarafının ailesi ile belirlenmesi anlamına gelir.
Yani soy anne tarafından devam eder. Çocuk anne soyunun adını
alır.
Anaerkillikte soyun anadan devam etmesinden dolayı, evlilikte
erkek kadının yanına taşınır. Mirasta da ana yani kadın esastır.
Yani payın tamamını veya büyük kısmını kadın alır.
Bu belirleyici özelliklerden hareketle Çerkes toplumunun anaerkil
olduğunu söylemek bilimsel dayanak bulamaz.
Nartların bazı tekstlerinde Setenay’ın bazı xaselere katılması
veya Tlepş’ın Setenay'a danışması toplumu anaerkil yapmaz. Ancak
bir dönem anaerkil toplum düzenini yaşadıklarının göstergelerinden
olabilir.
Meseleye miras açısından bakacak olursak; erkeğin karısının
mirasını alması Çerkes toplumunda çok ayıplanan bir davranış idi.
Bu gün dahi geçerlidir. Ancak çocuklar Anaahe (anne payı)
alabilir. Alınan mirasta toprak olarak değil de para mal hayvan
veya köle olabilirdi.
Kadın veya gelin sülalesinin adı ile çağrılırdı. Örneğin
Siyughların kızı (Siyugh yiphu) diye.
Protokolde dayıya öncelik verilirdi ama babanın dayısı gelirse
protokol de öncelik ona geçer.
Çerkes toplumunda kadına gösterilen saygıyı anaerkilliğin
göstergesi olarak niteleyemeyiz. Adı üstünde kadına saygıdır.
Yineliyorum, soyun anneden devam etmesi, erkeğin kadının evine
yerleşmesi, mirasta da belirleyici payın yani büyük hissenin
kadına geçmesi gerekir.
Babaları ölen erkeklerin kararlarında annelerine danışmaları (kengeşyehalen)
belirleyici değildir. Tecrübesinden faydalanmak için anneye
danışmak şeklinde yorumlamak gerekir.
Feodalitenin yaşandığı, toplumsal sınıfların olduğu toplum
anaerkil değildir, kısaca ataerkildir. |
|
|
|
|
|
|
|