1. Devre
968-1230
2. Devre
1567-1864
"Ruslar Kafkasya'nın zaptını tamamlamak için dünyada ne kadar
vahşet mezalim mevcut ve kabil ise hepsini insanlığın ve
tarihin gözü önünde yapmaktan ne çekindiler, ne de utandılar!"
Süleyman Nazif (Batarya ile Ateş' ten)
Savaşın
Tarafları
Kafkasyalılar |
Ruslar-Osmanlılar-Diğer |
1. Abhaz-Abaza |
1. Azeriler |
2. Asetin (Oset) |
2. Ermeniler |
3. Çeçen –Nohçi |
3. Fransızlar |
4. Lezgi Kumuk |
4. Gürcüler |
5. Kabardey |
5. İngilizler |
6. Besleney |
6. İranlılar |
7. Mahoş |
7. Kırımlılar |
8. Kemirguey |
8. Kazaklar |
9. Abzegh |
|
10. Shapsugh |
|
11. Nathoç-Hatukuay |
|
12. Bjedugh-Jane |
|
13. Wubıkh
|
|
Savaşın Nedenleri
Kafkasyalılar Açısından
1. Bağımsız yaşamın korunması.
2. Vatanın korunması.
3. İslam dininin korunması, Hıristiyanlığa karşı koyma.
4. Sosyal ve sınıflar arası düzenin korunması.
5. Mülkiyet hakkının korunması.
6. Ekonomik çıkarlar.
7. Haksız yönetime başkaldırı.
8. Dışarıdan yapılan tahrik ve teşvikler
Ruslar
Açısından
1.Sıcak denizlere inme politikası
2.Karadeniz'in Rus gölü haline getirilmesi
3.Kafkasya'yı Hıristiyanlaştırma politikası
4.Kafkasya'da kendi siyasi, sosyal ve ekonomik
düzenlerini kurma politikası
5.Osmanlılarla olan rekabet
6.Uluslararası ticari ve askeri çekişme
7.Karadeniz kıyılarının emin hale getirilmesi
8.Genel anlamda tarihsel yayılmacı (kolonyalist)
politikalar
9.Çarlık Rusyası bünyesinde 1825-1860 yılları arasında
meydana gelen gelişmeler
Osmanlı
Açısından
1. Rus yayılımcılığının önlenmesi
2. Orta Asya'ya açılma isteği
3. Rusya ile olan rekabet
4. Karadeniz ve Boğazlarda Rus etkinliğinin azaltılması
ve yok edilmesi
5. Dini sebepler
6. Kafkas halkları ile olan yakınlıklar
7. Batı'dan gelen teşvik ve tahrikler
Diğerleri
Açısından
1. Uluslar arası askeri ve ticari rekabet
2. Özellikle Hindistan ticaret yolunun korunması
3. Rusya'nın sıcak denizlere inme isteğinin
engellenmesi
4. Doğal zenginlik kaynaklarına ulaşmak ve elde tutmak
5. Kıta Avrupa'sında meydana gelen siyasi ve ekonomik
değişiklik
Savaşlarda izlenen Yöntemler
Kafkasyalılar Açısından
Kafkas-Rus
Savaşları boyunca Kafkasya'da siyasal açıdan uluslaşma ve
merkezi devletin kurulması bu anlamda merkezi bir birliğin
oluşturulması ciddi olarak mümkün olmamıştır. Bu durum
Kafkasyalıların aleyhine bir zaaf oluşturmuş ve eşitsizlik
yaratmıştır
1. Gece baskınları
2. Küçük gruplar halinde baskınlar
3. Pusuya düşürme
4. Hedeflerin saptırılması
5. Gerektiği zaman meydan savaşı
6. ikmal yollarının kesilmesi
7. Düzenli birlikler oluşturularak yapılan savaşlar
Ruslar
Açısından
1. Düzenli ve büyük birliklerle saldırma
2. Bölme ve kuşatma
3. Denizden kuşatma
4. Hedefleri ayırma
5. Ekonomik imkanların ortadan kaldırılması
6. Yerleşim alanlarının tahribi
7. Yerli güçlerin bölünmesi ve birbirine düşürülmesi
8. Propaganda çalışması
Osmanlı
Açısından
1.Propaganda çalışması
2.Küçük yardım birliklerinin gönderilmesi veya
gönderilmek istenmesi
3.Genel anlamda iç kısımlara değil kıyı bölgelerine
önem verilmesi
4.Politikaların Kırım Hanlığı yoluyla uygulanması
5.Tek basına veya ittifak ederek Ruslara karşı savaş
yapılması
Diğerleri
Açısından
1.Kendi aralarında veya Osmanlılarla birleşik yapılan
savaşlar (Kırım savaşı)
2.Yerli halkın çeşitli avantajlar vasıtasıyla tahrik
edilmesi
3.Yardım vaatleri ile mücadelenin ayakta tutulmaya
çalışılması
4.Ekonomik ve siyasi çıkarlara göre hareket etmek.
Kafkas Savaşının Sonuçları
Kafkasyalılar Açısından
1.Kafkas savaşları, savaşın başlı başına bir tarafı
olan Kafkasyalılar için tam bir felaketle sonuçlanmıştır.
2.Bu savaşın sonunda 1864 sonuna kadar sayıları 800 bin
ile 1 milyon 500 bin arasında değişen Kafkas insanı ölerek,
öldürülerek veya sürgün edilerek yurdunu kaybetmiştir.
3. Sürgün edilenler veya göç edenler Osmanlı
memleketine belirli bir politikaya göre yerleştirilmiştir.
(Zira Balkanlara yerleştirilmiş olan Kafkasyalıların büyük
bölümü 1878 Berlin Antlaşması ile Balkanlardan tekrar göçe
tabi tutulmuşlardır)
4. Anayurtta kalanlar için vatanı ve toprağı korumak
imkansızlaşmıştır.
5. Çarlık Rusya'sının iskan politikaları sonucu boşalan
topraklara Ruslar,Kazaklar ve Nogaylar yerleştirilmiştir.
6. Çarlık Rusya'sı Kafkasya'nın bütününe siyasi olarak
hakim olmuştur.
7. Bütün bu olumsuz sonuçlara rağmen Kafkasyalıların
mücadelesi ve göçü bitmedi. 1905 yılına kadar gruplar halinde
göç devam etti. (Özellikle Abhaz göçleri)
Ruslar
Açısından
1. 1783'de Kırımı ilhak ederek Osmanlıların Orta Asya
ile olan ilişkilerini kesti.
2. Azak Denizi, Kerç Boğazı, Karadeniz ve Hazar
Denizi'nde devamlı kalacak şekilde bir üstünlük sağladı.
3. 1801 tarihinde Gürcistan'ı ilhak etmek suretiyle
Trans Kafkasya'da askeri ve siyasi üstünlüğünü kurdu.
4. Uluslararası antlaşmalarla Kafkasya'nın tek hakimi
oldu.
5. Çarlık Rusya'sı Kafkasya'nın bütününe siyasi, idari
ve ekonomik anlamda hakim olarak istediği Kolonyalist
politikalarım gerçekleştirme imkanını elde etti.
6. Bazı yazarlara göre Kafkas Savaşları daha sonra
gerçekleşen Ekim 1917 Rus Devrimi'ne öncülük etmiştir.
Osmanlı
Açısından
1. Büyük Göç ve onun getirdiği sosyal, hukuki ve
ekonomik problemler ile karşı karşıya kaldılar.
2. Rusya'ya karşı rekabeti kaybederek Doğu ya yönelik
politikalar uygulama imkanından yoksun kaldılar.
3. Bunun sonucu olarak büyük toprak kaybına uğradılar.
4. İstanbul'daki Ortodoks Kilisesi ve Rus Çarlığı'nın
ilişkileri genişledi.
5. Batı ile olan olumsuz gelişmelerdeki hızlı artış
Doğu Meselesinin gündeme oturmasına zemin hazırladı.
Diğerleri
Açısından
1. Çarlık Rusya'sının Karadeniz'e hakimiyeti üzerine tüm
askeri,ekonomik ve politik planlarım yeniden yapılandırma
zorunda kaldılar.
2. Kafkasya üzerinde olan ekonomik çıkarları önemli
ölçüde ortadan kalktı.
Bu tablodan
da anlaşılacağı üzere toplumumuz 1856 Paris Antlaşması'nın
ardından, yoğunlaşan Çarlık Rusya'sı saldırılarından sonra,
1864 Mayıs'ına kadar ciddi anlamda ana vatanını terk etmek
zorunda kalmıştır. Bugün diasporada Türkiye'de, Ürdün'de,
Suriye'de ve daha sonra göçülen başka ülkelerde olmak üzere,
Xabze toplumu nüfusunun büyük bölümü yaşamaktadır.
Ana vatan
Kafkasya'da ise Rusya Federal Cumhuriyeti'ne bağlı
cumhuriyetler bulunmaktadır.
Yukarıda
yapılan açıklamaları kısaca değerlendirecek olursak:
1. Xabze toplumu diye nitelendirdiğimiz halkların
tarihsel olarak yaşam yerleri yani anavatanları Kafkasya'dır.
2. Bu halklar antropolojik ve kültürel olarak Hititler,
Kimmerler, İskitler, Bosfor- Kimmeryenler, ve Meotlarla etnik
yapı ve kültürel yapı olarak akrabadırlar.
3. Bu halkların yaşadığı coğrafya, stratejik ve coğrafi
önemi bakımından sürekli başka devletlerin rekabet ve savaş
alanı olmuştur. Bu durum bu halkların kültürel yapısallığına
önemli derecede zarar vermiştir.
4. Özellikle Orta doğuda ve Avrupa'da gelişen dinlerin
çekişme alanı da bu bölgeyi kapsamıştır.
Din anlayışı
bakımından baktığımızda Doğu Kafkasya ile Batı Kafkasya
arasında geniş bir zaman diliminde din yayılmacılığının farklı
göstergeleri mevcuttur.
Bu
etkileşimlerin ve Kafkasya coğrafyasının yarattığı sonuç
Kafkas insanının ve toplumsal yapısının özelliklerini
belirlemiştir.
5. Bu coğrafyada yaşayan xabze toplumu halkları son
Kafkas Rus savaşlarına dayanamayarak anayurtlarından
sürülmüşler veya zorunlu göç gerçekleşmiştir. Böylece geniş
bir diaspora alanı oluşmuştur.
Bu durum da Xabze normlarının ve toplumsal yapının ciddi
olarak farklılaşması sonucunu doğurmuştur.
|