Önsöz

Adige kişi adlarının eksikliğinden hareketle bu kitabı hazırlamayı gerekli gördüm. Mısırlı araştırmacı, Lhıap, Mahir M.,  bizzat Adigey'e giderek tarihi mezar taşlarında yaptığı araştırmalarla tespit edebildiklerini ''Kafkasya Kabilelerinin Alamat ve Ümaranın Bazı Hikayat ve Vakıaları'' adlı yapıtında damgaların sahipleriyle ilgili hikayelerle Kahire’de 1309 (1893) yılında yayınlamıştı.  Bu araştırmayı   sadece damgaları alarak Dr. Med. Vasfi Güsar Yeni Kafkasya, daha sonra da İzzet Aydemir'in yayınladığı Kuzey Kafkasya dergisinde yeniden yayınlanmıştı. İlginç olanı ise, Avrupa'dan Türkiye'ye gelen bilim adamları bir çok bilim dallarında olduğu gibi  Adıge damgalarını araştırırlarken, olayın içerisinde yaşayan hiç bir 'Adige aydını'  böyle bir araştırma yapma gereğini duymamıştır. Alman araştırmacı bayan Leonora Koswıg  Uzunyayla’da yaptığı araştırmalarını Oriens adlı derginin 23/24 sayısında 1973 yılında ''Eigentumszeichen (Mülkiyet Damgaları)'' adı altında yayınlamıştır.

Adige kişi adlarını içeren herhangi bir kitap ise, günümüze kadar diasporanın hiç bir ülkesinde yayınlanmamış ve gerekte görülmemiş. Hatta diyebiliriz ki, kültürümüzün hiç bir dalında olduğu gibi bu dalda da araştırma yapma gereği duyulmamıştır. Bu nedenle de pek çok Lhak'o ve kişi adları zaman içinde kayıp olarak bilenlerle birlikte mezarlara gömülmüştür. 

Okuyucularımdan ricam yörelerindeki Adigece kişi adlarını araştırarak, anlamlarıyla birlikte not etmelerini, yazdıkları yeni adları ya bu kitaba ekleyerek genişletmeleri, ya da bana göndermeleridir. Bana postayla gönderirlerken, bir örneklerinin kendilerinde kalmasını bilhassa tavsiye ediyorum. Çünkü geçmişte Wuppertal Derneği’nin bu tür çağrılarına, sonradan öğrendiğimize göre, olumlu yanıtlar verilmesine rağmen, her nedense gönderilen yazıların hiçbiri  elimize geçmemiştir.

Çocuklarımıza Adigece isimler vermek en doğal hakkımızdır. Bazı isimlerin söylenişi ve yazılışı zor ya da anlamı bilinmediği gerekçesiyle çocuklarımıza vermemek gibi bir hataya düşmemeliyiz. Bu düşüncede olanlar medeni cesareti olmayan, hatta diyebiliriz ki; aşağılık kompleksi  olan kişilerdir. Adigece, klasik en eski dillerden olduğundan, bir kelimenin bir kaç anlamı olabilmektedir. İşte bu özelliği dilimizi daha güzel daha kullanışlı yapmaktadır.

Türkçe literatüre ''soyadı ya da sülale adı'' olarak yanlış tercümeyle giren Lh'akho (=Ağup) isimleri de şahıs isimleri olarak da kullanılmıştır ve kullanılmaktadır.

Bazı kişiler, Müslüman isimleri verilmesinin daha sevap olacağını ve dini bir vecibe olduğuna inanmaktadırlar. Bu inanış kökten yanlış ve dinde de yeri yoktur. Öyle olsaydı İslamiyet’ten sonra tüm Arapların isimlerini değiştirmeleri gerekirdi. Çünkü İslamiyet’ten çok daha öncelerinden beri de Muhammed, Ali, Osman, Ebubekir, Ömer,  Fatma, Emine vs. gibi isimler vardı. Aynı zamanda Hıristiyan Araplarda da aynı şahıs isimlerin pek çoğunu kullanıldığını yazmakta yarar vardır.


Kişi adları hazırlanırken kullanılan  yöntemler şunlardır:

1) Adigelerle ilgili olarak okuduğum tarihi, mitolojik ve araştırma  eserlerinde geçen isimler alınmıştır. Adige olmayanlarca yazılan isimler aktarılırken yazarından kaynaklanan yazım hataları düzeltilmeye çalışılmıştır. Adige kıralı 'Fersache' gibi.
2) Diasporanın çeşitli ülkelerinde  yeni bulunan ya da türetilen çağdaş isimler. 'Şesıj' gibi.


Yapıtın hazırlanmasında  aşağıdaki  kaynaklardan da faydalanılmıştır;

1) Справочник личник имен народов РСФСР Moskova 1987
2) Хьэкъун Барэсбий, Адыгэ къэк1ыгъэц1эхэр. Nalçık 1992
3) Leonare Kosswig, Eigentumszeich-nungen in Anatolien. Leiden, 1974
4) К.Х. Меретуков, Адыгейский топонимический словар.   Майкоп, 1981

İsimlerin diğer Adige şivelerinde söylenişleri parantez içerisinde verilmiştir.

İsrail Adigelerinden, değerli büyüğümüz, Açmuz Ş'umaf gönderdiği kişi adlarıyla bu yapıta katkıda bulunmuştur. Kendisine teşekkür ederim.

Yapıt, iki yazı çeşidiyle; Kril ve Latin harfleriyle yazılmıştır. Latin harfleri ile yazılırken, Fahri Huvaj’ın Türkçe seslere uyarlayarak  hazırladığı alfabe kullanılmıştır ve bu alfabe de ekte verilmiştir.        

İletişim için e-mail adresi: Adigebatiray@aol.com
 

Гъэк1эк1уагъэхэр / Kısaltmalar/ Abkürzungen
...........