ÜNLÜ ARKEOLOG LEWPEÇÇE NURBİY TÜRKİYE’DEYDİ  
 

Yemttılh Nurbiy
Adige Mak, 20.06.2007

Çeviri: Jade Wumar

 
 

Ünlü arkeolog Lewpeççe Nurbiy ve Tew Aslan, Türkiye’de düzenlenen Dünya Adige İşadamları Ekonomik Formu toplantısına katıldılar. Adige ulusal sorunlarıyla uğraşan A.C.’nin adının duyulmasına çaba sarf eden bilim adamlarıyla röportaj yaptık.



- Dünya Adige Gençlik Programı “Gufes”in maddi katkılarıyla Türkiye’deki toplantıya katıldığınızı biliyoruz. Yolculuğunuz nasıl geçti?

- “Gufes” başkanlarından Yedic Mehmet’e bu formun düzenlenmesindeki katkılarından dolayı duyduğumuz memnuniyeti sözle ifade edemeyebiliriz. Türkiye’de bulunduğumuz süre içinde hiçbir sorunumuz olmadı. İyi karşılandık ve iyi ağırlandık. Gelişmelerden halkımız adına, gelecek adına ümitlendik. Adeta kalbimizi orada bırakarak geri döndük.


- Ulusal düşüncelere yönelik faydalı işler yapmanın kolay olmadığını biliyorum. Türkiye’de ne gördünüz? Ulusal bilinç açısından üzerinde önemle durmayı kararlaştırdığınız temel nokta nedir?

- Spesifik olarak tamamen Türk tarihine özgü olmasalar da pek çok müzede pek çok eser gördük. Bronz çağından kalma antik Roma, Bizans ve diğer Anadolu kültürlerine ait pek çok eser, temelde Türk kültürüne ait değildir. Türkiye’nin mevcut toprakları Anadolu diye isimlendiriliyor. Anadolu Türklerden önce, pek çok kültüre ev sahipliği yapmıştı. Türkiye kendisine ait olmasa da bu kültürlerin eserlerini koruma altına almış ve dünya turizminin hizmetine sunmuştur.


Turizme Büyük Önem Veriyorlar

- Arkeolojik, turizm ve ulusal sorun içerikli yaşadıklarınızı anlatıyorsunuz
.  

- Hayatın gerçeği budur.Sadece turizm öncelikli ifade edersek, arkeoloji geride kalır.Onun bilimsel kökenlerini yeteri kadar irdeleyemeyiz.


-Gözlemleriniz nelerdir?

- Eski yerleşim yerlerine yapılan kazılarda, en önemli buluntunun üzerine bir koruma yapısı inşa edilmiş. Bu sayede yapı yağmurdan korunuyor. İnsanlar içine girdiklerinde, yapının neye benzediği, küpler, kap kacak ve antik değirmen hakkında bilgi sahibi oluyor. Ardından yerleşim merkezinden çıkarılan arkeolojik buluntuların sergilendiği müze evi ziyaret ediyorlar. Tabi ki bunlar ufak bir ücrete tabi. Müze ziyaretinin ardından orda sergilenen buluntuların minik boyutlu taklitlerini satın almak da mümkün. Bu da turizmin getirilerinden biri.

- İfadelerinizden anlaşıldığı kadarıyla Türkiye turizmden büyük gelir sağlıyor.

­
Evet büyük bir gelir sağlıyor. İngiltere, Hollanda, Fransa ve başka bir çok ülkeden gelen turistlerle karşılaştık. Türkiye’de yaşayanlarda farklı kültürlerin geçmişi hakkında bilgi ediniyorlar. Japon turistlerle beraber antik Efes kentini ziyaret ettik. Gerostat’ın yaktığı büyük tarihi yapıyı, kütüphanesini ve tiyatrosunu gezdik.


Samimiyet-Büyük Güçtür

- Ziyaretiniz de soydaşlarımıza rastladınız mı?

- Toplantıya katılmadan önce Neğuey Yaşar ve eşi Swetlana bizi karşıladı. Bize İstanbul’dan İzmir’e kadar eşlik ettiler. Yol boyunca aralıklarla 3 antik şehri görme fırsatı bulduk. İstanbul Arkeoloji Müzesi’ni de ziyaret ettik. Müzenin tamamını bir hafta sürede bile gezebilmeniz mümkün değil. Sayın Neghuey Yaşar ve eşi bizlere yaptırdıkları bu gezinin yanında bütün ihtiyaçlarımızı da karşıladılar. Kendilerine çok teşekkür ediyoruz. Onların insani ve Adigelik hasletlerini yaşadığımız sürece unutmayacağız. Muhatap olduğumuz diğer soydaşlarımızdan da çok memnunuz.

- Ziyaret ettiğiniz şehirleri henüz söylemediniz.

- Çorum şehrinde ev sahibimiz Ağırcanekhue Hüseyin’di. Guığejjü Aydın bize üç şehri gezdirdi. Sayın Aydın’ın anlattıkları ve ziyaretimizde olup bitenler kaleme alınırsa bir kitap olabilir.

- Adige Xase’ye (dernek) uğradınız mı?

-
Sayın Afesıj Emin bizi Adige Xase’ye buyur edenlerdendi. Hitit ve Adige dili arasındaki benzerlikleri çok net ortaya koyan Türkçe yazdığı kitabı bizlere hediye etti.

- Adigey’deki Adige Xaseler ile Türkiye’deki Adige Xaseleri kıyasladınız mı? Birbirine benzemeyen farklılıklar bağlamında tespitleriniz oldu mu?

-
Her Adige Xase'nin kendi yönetimini seçmesi çok güzel bir örnek. Onlardaki güzellikleri tespit ettiğinizde yaşadıkları gerçeği daha iyi anlıyorsunuz. Türkiye’de gördüklerimizden tespit ettiğimiz, soydaşlarımızın diasporik olmalarına rağmen örf ve adetlerini bırakmama yönünde gayret sarf ettikleridir.Ankara merkezindeki Xase'de 5-14 yaş arası Adige elbiseleri giymiş genç dansçıları oyunlar sergilerken gördük. Ulusal örf ve adetleri anlatan resimlere ve el sanatlarına sahipler. Adige ulusu yaşadıkları toplumdan farklılıklarını ortaya koymak niyetinde.

- Sizi ulusal anlamda üzecek bir şeyler karşılaştınız mı?

- Gençler Adigece'yi iyi bilmiyorlar. Bizlerle konuşamayanları da gördük. Ankara’daki müzeyi ziyaret eden küçük çocuklarla karşılaştık. Cendar İlhan rehberimizdi. Müzeyi ziyaret eden çocuklar arasında Adigece bilen olup olmadığını sorduk. Güler yüzlü, esmer bir kız Bjedughlardan olduğunu söyledi. Bleneğapttse Setenay kızımız çok yürekten diyalog kurmak istese de, Adigece bilmiyordu. Bize boynunda asılı madalyondaki ufak Adige bayrağını gösterdi.


Adige-Abhaz Köyleri

- Adige köylerini ziyaret ettiniz mi? Yaşantıları hakkında bilgi edindiniz mi?

- Çorum civarında 40 kadar Adige-Abhaz köyü mevcut. Hazeşıkhue’lardan bir thamadeyle karşılaştık ve uzun uzun sohbet ettik.

- Anladığım kadarıyla Türkiye’ye yeniden gitmek niyeti ile geri döndünüz.

- Biz Çorum’da iken Hititlere yönelik arkeologlar, bilim adamları toplantısına davet edildik. Abhaz ve Adigelerin kökü Hititlere dayanıyor. Tarih, dil ve arkeolojik bulgulardan hareketle bu toplantıda elde ettiğimiz bilimsel verileri, yazılı kaynaklarda bulabileceğimizi sanmıyorum.

- Türkiye ve Adigey arkeologları A.C.’de buluşmayı düşünüyorlar mı?

- Bu gündemimizde yoktu.Adigey’de yapılan arkeolojik kazılarda bulunan buluntuların çok özel resimlerini onlara takdim ettik.

- Türkiye’deki arkeologların toplantısında katılımcılara hitap etme imkanı buldunuz mu?

- Pişirilmiş topraktan mamul buluntular ve başka arkeolojik cisimler üzerine toplantıda Rusça bir konuşma yaptım. Buryatiye, Altay, Özbekistan, Kazakistan, Moskova, St.Petersburg, Ukrayna, Japonya, Fransa ve başka ülkelerden toplantıya katılanlarla karşılaştık.

- Ziyaretinizde ilk defa duyduğunuz ve sizi hayrete düşüren bir şey oldu mu?

-
Bu konuda çok şey söyleyebilirim. Hititlerin önce tarihi Adige topraklarında yaşadığını, Anadolu’ya sonradan geldiklerini ifade edenlere de rastladık. Arkeolojik ve dil bilimsel açıdan sorgulanacak çok şey var. Neğuey Yaşar Nart-Tour’un sahibi ve turizmci.İş yeri de İstanbul merkezli. Eşi de onunla beraber çalışıyor. Güneşin aydınlattığı yolda güzergahını şaşırman mümkün değil. Yola devam etmek isteyeceksin. Türkiye’deki temaslarımız mesleki bilgi ve tecrübelerimizi arttırmada ve zenginleştirmemizde önemli bir fırsat oldu. Bu anlamda bize yardımcı olan herkese sonsuz teşekkürler.


Doğum günü Kutlaması

Arkeolog, ressam, sosyolog, bilimadamı Lhewpeççe Nurbiy bugün 70 yaşını doldurdu. Sayın Nurbiy’in resimleri Maykop’ta doğu müzesinde sergileniyor. Bu vesile ile sayın Nurbiy’in yaş gününü ve sergisini kutluyor, uzun ömürler diliyoruz.