Ünlü arkeolog Lewpeççe
Nurbiy ve Tew Aslan, Türkiye’de düzenlenen
Dünya Adige İşadamları Ekonomik Formu
toplantısına katıldılar. Adige ulusal
sorunlarıyla uğraşan A.C.’nin adının
duyulmasına çaba sarf eden bilim adamlarıyla
röportaj yaptık.
- Dünya Adige Gençlik Programı “Gufes”in
maddi katkılarıyla Türkiye’deki toplantıya
katıldığınızı biliyoruz. Yolculuğunuz nasıl
geçti?
- “Gufes” başkanlarından
Yedic Mehmet’e bu formun düzenlenmesindeki
katkılarından dolayı duyduğumuz memnuniyeti
sözle ifade edemeyebiliriz. Türkiye’de
bulunduğumuz süre içinde hiçbir sorunumuz
olmadı. İyi karşılandık ve iyi ağırlandık.
Gelişmelerden halkımız adına, gelecek adına
ümitlendik. Adeta kalbimizi orada bırakarak
geri döndük.
- Ulusal düşüncelere yönelik faydalı işler
yapmanın kolay olmadığını biliyorum.
Türkiye’de ne gördünüz? Ulusal bilinç
açısından üzerinde önemle durmayı
kararlaştırdığınız temel nokta nedir?
- Spesifik
olarak tamamen Türk tarihine özgü olmasalar da
pek çok müzede pek çok eser gördük. Bronz
çağından kalma antik Roma, Bizans ve diğer
Anadolu kültürlerine ait pek çok eser, temelde
Türk kültürüne ait değildir. Türkiye’nin
mevcut toprakları Anadolu diye
isimlendiriliyor. Anadolu Türklerden önce, pek
çok kültüre ev sahipliği yapmıştı. Türkiye
kendisine ait olmasa da bu kültürlerin
eserlerini koruma altına almış ve dünya
turizminin hizmetine sunmuştur.
Turizme Büyük Önem
Veriyorlar
- Arkeolojik, turizm ve
ulusal sorun içerikli yaşadıklarınızı
anlatıyorsunuz.
- Hayatın gerçeği budur.Sadece turizm
öncelikli ifade edersek, arkeoloji geride
kalır.Onun bilimsel kökenlerini yeteri kadar
irdeleyemeyiz.
-Gözlemleriniz nelerdir?
- Eski yerleşim yerlerine
yapılan kazılarda, en önemli buluntunun
üzerine bir koruma yapısı inşa edilmiş. Bu
sayede yapı yağmurdan korunuyor. İnsanlar
içine girdiklerinde, yapının neye benzediği,
küpler, kap kacak ve antik değirmen hakkında
bilgi sahibi oluyor. Ardından yerleşim
merkezinden çıkarılan arkeolojik buluntuların
sergilendiği müze evi ziyaret ediyorlar. Tabi
ki bunlar ufak bir ücrete tabi. Müze
ziyaretinin ardından orda sergilenen
buluntuların minik boyutlu taklitlerini satın
almak da mümkün. Bu da turizmin getirilerinden
biri.
-
İfadelerinizden anlaşıldığı kadarıyla Türkiye
turizmden büyük gelir sağlıyor.
Evet büyük bir
gelir sağlıyor. İngiltere, Hollanda, Fransa ve
başka bir çok ülkeden gelen turistlerle
karşılaştık. Türkiye’de yaşayanlarda farklı
kültürlerin geçmişi hakkında bilgi
ediniyorlar. Japon turistlerle beraber antik
Efes kentini ziyaret ettik. Gerostat’ın
yaktığı büyük tarihi yapıyı, kütüphanesini ve
tiyatrosunu gezdik.
Samimiyet-Büyük Güçtür
-
Ziyaretiniz de soydaşlarımıza rastladınız mı?
- Toplantıya
katılmadan önce Neğuey Yaşar ve eşi Swetlana
bizi karşıladı. Bize İstanbul’dan İzmir’e
kadar eşlik ettiler. Yol boyunca aralıklarla 3
antik şehri görme fırsatı bulduk. İstanbul
Arkeoloji Müzesi’ni de ziyaret ettik. Müzenin
tamamını bir hafta sürede bile gezebilmeniz
mümkün değil. Sayın Neghuey Yaşar ve eşi
bizlere yaptırdıkları bu gezinin yanında bütün
ihtiyaçlarımızı da karşıladılar. Kendilerine
çok teşekkür ediyoruz. Onların insani ve
Adigelik hasletlerini yaşadığımız sürece
unutmayacağız. Muhatap olduğumuz diğer
soydaşlarımızdan da çok memnunuz.
- Ziyaret ettiğiniz
şehirleri henüz söylemediniz.
- Çorum şehrinde ev
sahibimiz Ağırcanekhue Hüseyin’di. Guığejjü
Aydın bize üç şehri gezdirdi. Sayın Aydın’ın
anlattıkları ve ziyaretimizde olup bitenler
kaleme alınırsa bir kitap olabilir.
- Adige Xase’ye
(dernek) uğradınız mı?
-
Sayın Afesıj Emin bizi Adige
Xase’ye buyur edenlerdendi. Hitit ve Adige
dili arasındaki benzerlikleri çok net ortaya
koyan Türkçe yazdığı kitabı bizlere hediye
etti.
-
Adigey’deki Adige Xaseler ile Türkiye’deki
Adige Xaseleri kıyasladınız mı? Birbirine
benzemeyen farklılıklar bağlamında
tespitleriniz oldu mu?
-
Her Adige Xase'nin kendi
yönetimini seçmesi çok güzel bir örnek.
Onlardaki güzellikleri tespit ettiğinizde
yaşadıkları gerçeği daha iyi anlıyorsunuz.
Türkiye’de gördüklerimizden tespit ettiğimiz,
soydaşlarımızın diasporik olmalarına rağmen
örf ve adetlerini bırakmama yönünde gayret
sarf ettikleridir.Ankara merkezindeki Xase'de
5-14 yaş arası Adige elbiseleri giymiş genç
dansçıları oyunlar sergilerken gördük. Ulusal
örf ve adetleri anlatan resimlere ve el
sanatlarına sahipler. Adige ulusu yaşadıkları
toplumdan farklılıklarını ortaya koymak
niyetinde.
-
Sizi ulusal anlamda üzecek bir şeyler
karşılaştınız mı?
- Gençler Adigece'yi iyi
bilmiyorlar. Bizlerle konuşamayanları da
gördük. Ankara’daki müzeyi ziyaret eden küçük
çocuklarla karşılaştık. Cendar İlhan
rehberimizdi. Müzeyi ziyaret eden çocuklar
arasında Adigece bilen olup olmadığını sorduk.
Güler yüzlü, esmer bir kız Bjedughlardan
olduğunu söyledi. Bleneğapttse Setenay kızımız
çok yürekten diyalog kurmak istese de, Adigece
bilmiyordu. Bize boynunda asılı madalyondaki
ufak Adige bayrağını gösterdi.
Adige-Abhaz Köyleri
- Adige köylerini ziyaret ettiniz mi?
Yaşantıları hakkında bilgi edindiniz mi?
- Çorum
civarında 40 kadar Adige-Abhaz köyü mevcut.
Hazeşıkhue’lardan bir thamadeyle karşılaştık
ve uzun uzun sohbet ettik.
- Anladığım kadarıyla
Türkiye’ye yeniden gitmek niyeti ile geri
döndünüz.
-
Biz Çorum’da iken Hititlere yönelik
arkeologlar, bilim adamları toplantısına davet
edildik. Abhaz ve Adigelerin kökü Hititlere
dayanıyor. Tarih, dil ve arkeolojik
bulgulardan hareketle bu toplantıda elde
ettiğimiz bilimsel verileri, yazılı
kaynaklarda bulabileceğimizi sanmıyorum.
- Türkiye ve
Adigey arkeologları A.C.’de buluşmayı
düşünüyorlar mı?
- Bu gündemimizde
yoktu.Adigey’de yapılan arkeolojik kazılarda
bulunan buluntuların çok özel resimlerini
onlara takdim ettik.
- Türkiye’deki
arkeologların toplantısında katılımcılara
hitap etme imkanı buldunuz mu?
- Pişirilmiş topraktan
mamul buluntular ve başka arkeolojik cisimler
üzerine toplantıda Rusça bir konuşma yaptım.
Buryatiye, Altay, Özbekistan, Kazakistan,
Moskova, St.Petersburg, Ukrayna, Japonya,
Fransa ve başka ülkelerden toplantıya
katılanlarla karşılaştık.
- Ziyaretinizde ilk defa
duyduğunuz ve sizi hayrete düşüren bir şey
oldu mu?
-
Bu konuda çok şey söyleyebilirim. Hititlerin
önce tarihi Adige topraklarında yaşadığını,
Anadolu’ya sonradan geldiklerini ifade
edenlere de rastladık. Arkeolojik ve dil
bilimsel açıdan sorgulanacak çok şey var.
Neğuey Yaşar Nart-Tour’un sahibi ve
turizmci.İş yeri de İstanbul merkezli. Eşi de
onunla beraber çalışıyor. Güneşin aydınlattığı
yolda güzergahını şaşırman mümkün değil. Yola
devam etmek isteyeceksin. Türkiye’deki
temaslarımız mesleki bilgi ve tecrübelerimizi
arttırmada ve zenginleştirmemizde önemli bir
fırsat oldu. Bu anlamda bize yardımcı olan
herkese sonsuz teşekkürler.
Doğum günü Kutlaması
Arkeolog,
ressam, sosyolog, bilimadamı Lhewpeççe Nurbiy
bugün 70 yaşını doldurdu. Sayın Nurbiy’in
resimleri Maykop’ta doğu müzesinde
sergileniyor. Bu vesile ile sayın Nurbiy’in
yaş gününü ve sergisini kutluyor, uzun ömürler
diliyoruz.
|