|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
''ADİGEY'DE YAŞAYAN BÜTÜN HALKLAR BENİM İÇİN
EŞİT HAKLARA SAHİPTİR'' |
|
|
Mamırıkhue Nurıyet
Adige Mak, 18.05.2007
Fotograf: Eşşıne Aslan
Çeviri: Jade
Wumar |
|
|
|
|
|
THAQUIŞINE Aslan:
Kuzey Kafkasya adlı sitede
yayınlanan Adigey Cumhurbaşkanı sayın Thaquışıne Aslan
ile yapılan söyleşinin, insanların çok merak ettikleri
bazı sorular ve cevaplarını kapsayan kısmı Adige
Mak'ta yayınlanmıştır.
Soru:
Çok
değerli sayın başkan, Xhımışççey yerleşkesinde meydana
gelen olayları duydum. Sizin bu olaya bakış açınız
nedir? Komşuları birbirine düşman kılabilecek farklı
milletlerin birbiriyle çatışması ve muhalefeti
konusunda ne yapmayı düşünüyorsunuz?
Thaquışıne: Öncelikle olayın cumhuriyetimizin
farklı unsurlarının çatışması olarak değil bir
eşkıyalık problemi olduğunun anlaşılmasını isterim.
Gelişmeleri çok yakından izliyorum. Kanunlar
çerçevesinde suçlular cezalandırılacaktır. Olayın
hemen ardından ben Xhımışççey'deydim. Oradaki
vatandaşlarımızla bire bir konuştum.Size açıkça
anlatmam gereken orda yaşayan Rus ve Adige halkı
arasında herhangi bir çatışma olmadığıdır. Oradaki
vatandaşlarımız tek ağızdan şunu söylediler. ”Rus ve
Adigeler arasında daima iyi komşuluk ve arkadaşlık
ilişkilerinin olduğu apaçık bir gerçektir. Hayatımız
boyunca milliyetlere dayalı bir anlaşmazlık ya da
muhalefet aramızda asla olmamıştır. Bu meydana gelen
olayda Adigey Cumhuriyeti'nin vatandaşlarını birbirine
ırka dayalı karşıtlık ya da muhalefet taraftarı
kılmayacaktır.”
Adigey Cumhuriyeti de çok güzel
bir barış ortamı vardır. Kuzey Kafkasya'nın diğer
bölgelerine kıyasla bu çok daha belirgindir. Bu güne
kadar Adigey Cumhuriyeti insanları arasında farklı
kökenlere dayanan bir çatışma görülmemiştir.
Ancak bir gerçek bazı görüşlerin halklar arası
çatışmadan çıkar sağlama beklentilerinin olduğudur.
Önümüzde Duma seçimleri ve bölge kurullarının
seçimleri var. Her seçim dönemi bir takım kalkışmalar
Adigey'de suni gerilim yaratma çabası olmaktadır.
Adigey Cumhuriyeti'nin Krasnodar bölgesiyle
birleştirileceği iddiası da bunlardan birisidir.
Hepinizin önemle anlamasını istediğim bir konu
komşumuz olan Krasnodar Kray ile her iki bölgenin
ekonomisinin geliştirilmesi konusunda var gücümüzle
çalışacağımızdır. Ancak Adigey Cumhuriyeti'nin
Krasnodar eyaleti ile birleştirilmesi söz konusu bile
olamaz.
Bazı radikal ve marjinal gruplar daima
kargaşa yaratacak bir konu bulabilir. Ve bunu gündeme
taşıyabilirler. Daha önce Adige bakanların sayısal
çoğunluğundan bahsedilirken cumhuriyetin sistemini
bütün partiler ve uluslar açısından daha faydalı
şekilde sistematize ettim. Kısaca söyleyecek olursam
ne bir problem ne de problem çıkaracak bir konu
yoktur. Buna rağmen propaganda amaçlı söylemler
geliştiriyorlar. Bunlardan biri Nina Konovalova'nın
bir gazetede yazdıklarıdır. Yaptığım son
düzenlemelerle ve atamalarla Adigey insanlarını açıkça
cumhuriyetin eşit vatandaşları olduğunu göstermek,
Federal Hükümetin gözüne girmek için yapılan bir
uygulama imiş. Slavların hak ettikleri değeri vermemek
kabul edilebilir bir durum değildi. Ben Slav
temsilcilerinin yeteneklerine göre değerlendirip
önemli mevkilere ve sorumluluk isteyen makamlara
onları atadım.
Xhımışççey'de olan gençler
arasında basit bir ihtilafın kavgaya dönüşmesidir.
Bundan ötesi yoktur. Halklar arası düşmanlıkta söz
konusu olamaz. Benim burada kesin bir dille suçlu
şudur demem mümkün değildir. Konu yargıdadır gereği
yapılacaktır. Benim emin olduğum bir şey: bir
tartışmadan çıkan kavganın halklar çatışmasına
dönüşmesini isteyen veya böyle takdim etmeye
çalışanların istediği gibi Adigey halkları birbirine
muhalif ve birbirine düşman kılınamayacağıdır. Biz
biriz onun için hep beraber cumhuriyetimizin esenliği
ve kalkınması için çalışalım. Bu konuda önümüze bir
çok hedef koyduk. Önümüzdeki 5 yılda bu hedeflere
ulaşmamız lazım. Aslı olmayan provokatif haberlere
yanlış propagandalara kendimizi kaptırmamız
düşünülemez.
Soru: Sayın başkan
Adigey'in Rusya'ya katılışının 450. yıl dönümü
kutlamalarına bakış açınızı öğrenmek istiyorum.
Cumhuriyetimizin içinde bulunduğu sorunlar dikkate
alındığında sizin başkan olmanız hasebiyle bazı
suçlamalarla karşılaşabileceğinizi düşündünüz mü?
Thaquışıne: Adigey'in kendi isteğiyle Rusya'ya
katılışının 450. anma yıl dönümü kutlamalarının
yapılmasında bir beis görmüyorum. Ben hiçbir zaman
uluslar arasında ayrım yapmadım. Bu anma günü
vesilesiyle bazılarının telaşlanmasını ve ondan bir
zarar geleceğini bekleyenlere hayret etmekten kendimi
alamıyorum.
Şunu dikkate almalıyız. Tarihi
gerçekler dikkate alınmalıdır. Sovyet insanının
tarihteki kahramanlıklarına küçük Adigey
Cumhuriyeti'nin kendisinden defalarca daha büyük
bölgelere nispeten çok daha büyük katkılarda bulunduğu
unutulmamalıdır. Büyük savaşın önde gelen
kahramanlarından şair Andırxhoye Xhuseyn'in içinde
bulunduğu gurubun teslim olması istendiğinde “Ruslar
teslim” olmaz diye kükreyerek ölümü seçtiği
unutulmamalıdır. Bu kahramanımızın adına Ukrayna'da
bir anıt yapılmış ve onu kendi evlatları saymışlardır.
Anlayıp aramamız ve uygulamamız gereken yaklaşım
budur. Neden derseniz kargaşa ve ihtilaf olmadan hep
birlikte yarınımızı ve geleceğimizi güvence altına
almalıyız.
Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkessk ve
Adigey Cumhuriyetleri kendi istekleri ile Rusya'ya
katılışlarının 450. yıl dönümünü kendi iradeleriyle
anıp, kutlayacaklar. Bu kutlamaların yönetimlerce bu
kadar önemsenmesinin çok uluslu bu üç cumhuriyetin
halkları arasında bir düşmanlık yaratacağını
düşünmüyorum. Biz büyük bir ülkenin Rusya
Federalizmi'nin bir parçasıyız. Bu durum anma yıl
dönümünde önemle vurgulanacaktır. Federalizmin başkanı
Vladimir Putin anma gününe ait kararnamesi her şeyin
göstergesidir.
Soru: 450 yıl geriye
dönersek eğer Çerkesler kendi istekleri ile Rusya'ya
katılmışlarsa neden bu yıla kadar bir anma yıl dönümü
yapılmadı? Yoksa gönülsüz bir yıldönümü kutlaması mı
bu?
Thaquışıne: Kafkas cumhuriyetlerinin
var oluşunun geleceğine ışık tutan böyle bir büyük
tarihi neden kutlamayalım? Defalarca söylediğimi
tekrar ediyorum. Adigey'de yaşayan birkaç grup
arasında bu konuda bir ihtilaf çıkıyor. Ancak
cumhuriyetimizin vatandaşlarının çoğunluğunun
düşüncesi, bu kutlamanın ve anma gününün yapılması
gerektiğidir.
Soru: Kafkas savaşları
sırasında Adigelerin tamamen yok edilmesine yönelik
bir soy kırım uygulandığı iddiasıyla Çerkes
Kongresi'nin Avrupa mahkemelerine baş vurması
dolayısıyla Genositin (Çerkes Soykırımının) kabul
ettirilmesi bağlamında Adigey Cumhuriyeti hükümetinin
bir girişimde bulunup bulunmayacağını bilmek
istiyoruz.
Thaquışıne: Doğruyu söylemek
gerekirse şuan Genosit davasının zamanlaması
yanlıştır. Adige Cumhuriyetlerine kültür ve dil
anlamında gelişimleri açısından onlara imkan sağlayan
Rusya'dır. Müslüman bir ülke olan Türkiye'de
soydaşlarımız kendi dillerini kullanma özgürlüğüne
sahip değillerdir. Kanımca tarihi olgulara bakarak
bulmamız gereken şey bizi bir araya getirecek değerler
olmalıdır. Tarihi birilerinin çıkarı için yeniden
kurgulamak kabul edilemez.
Soru: Sayın
başkan Adige kökenli Adigey, Kabardey-Balkar ve
Karaçay- Çerkessk Cumhuriyetlerinin tek bir devlet
çatısı altında birleştirilmesi düşüncesine bakış
açınız nedir? Bundan kastım Çeçenistan ve
Dağıstan'ında katılacağı devlet yapısı değildir.
Kanımca bu provakatif bir yaklaşımdır. Sözünü
ettiğimiz Adigey'in Krasnodar eyaletine katılması
söylemi gibi Adigey topraklarının ve cumhuriyetlerinin
birleştirilmesidir.
Thaquışıne: Soruyu
soranın Adige haklarının geleceği için endişe sahibi
olduğu aşikar. Ben halkını seven biri olarak en az
soruyu soran kadar halkımızın sorunlarıyla ve
geleceğiyle yakından ilgileniyorum. Ondan az olmamak
kaydıyla Adige tarihini, dilini ve kültürünü
biliyorum. Her R.F. vatandaşının kanaatlerini söyleme
özgürlüğüne sahip olduğunun da bilincindeyim. Herkesin
düşüncelerine de saygılıyım. Bunun gibi de Rusya
Federalizmi'nin kanunlarının çizdiği yönetimsel
sınırların mevcut durumlarının korunması gerektiğinin
Rusya Federalizmi'nin öznelerinden olan
cumhuriyetlerimizin statülerinin devamının gerektiğini
görüyor ve söylüyorum. Adigey, Kabardey-Balkar ve
Karaçay-Çerkessk cumhuriyetlerinin demokratik, özgür
devletler olduğunu onların yönetim bölgelerinin
birleştirilmesi gerektiğini isteyenlerin olmadığını
söylüyorum. Aynı anlamda Adigey'in Krasnodar eyaletine
katılmasını dava eden ciddi bir güçte yoktur. Bu
söylemlerin çok önceden unutulmuş olması gerekirdi. Bu
yaklaşımlar artık çok geride kaldı.Yapılabilecek en
iyi şey cumhuriyetimizin ekonomik kalkınmasının
vatandaşlarımızın yaşam düzeylerinin yükseltilmesinin
uğruna bütün gücümüzü seferber etmemizdir. Var
gücümüzle birlik içinde soysa-ekonomik problemleri
beraberce çözeceğiz. Kardeş cumhuriyetlerimizle ve en
yakın komşumuz Krasnodar Kray'la bu hedeflere ulaşmak
için ciddi işbirliği içinde olacağız. Cumhuriyetlerin
birleştirilmesi ya da Adigey'in Krasnodar'a katılması
gerektiğini düşünenler yeni oluşumlarla rantlanmak
isteyen birilerine bizleri emir kulu yapmak
isteyenlerdir. Özgürlüğün ve kendi kendini yönetmenin
gerçekleşmesine gelince onların kökünde olmasa olmaz
ihtiyaç kendi kendine yetebilir gücüne sahip olmak ve
ekonomik güçtür.
Soru: Diaspora da
yaşayan soydaşlarımızın anavatanlarına dönüşüne
bakışınız nedir? En önemli stratejik hedeflerden biri
olarak 140 yıldır yöneticilerimizin hedefi olan bu
konuyu sizde aynı önemde addediyor musunuz?
Başkanlığınız süresince bu uğurda karşılaşılan
sorunlara yönelik var gücünüzle çalışmayı tasarlıyor
musunuz?
Thaquışıne: Soydaşlarımızın
anavatana dönüşlerinin tam zamanı olduğunu düşünüyor.
Dönüşe yönelik kurum ve kuruluşlarımız bu bağlamda iş
birliği içindeler. Ulusal konuda diasporada yaşayan
soydaşlarımıza yönelik onların anavatanla bağlarını
güçlendirecek güçlü bir iş birliği ve iletişim
yaratacak komite bunların arasındadır. Benim önceliğim
diasporada yaşayan soydaşlarımızın dönüşlerinin
hızlandırılması çalışmasıdır. Bu konuda Federal
Hükümete kadar uzanan görüşmeler ve fikir teatileri
devam ediyor. Geçen yıl Federalizmin başkanı Vladimir
Putin'in imzaladığı kararnamede tarihi vatanlarına
kendi istekleri ile dönecek soydaşlarımıza gerekli
yardımın yapılması gerektiği konusundadır. Federal
Hükümet bir çerçeve çizdi bu gerçekleştirilirse sözünü
ettiğiniz dönüş kesin bir çözüme kavuşacaktır. Bu
kararname bütün R.F.'nu kapsamaktadır.
Soru:
Adigelerin zorunlu Adighabze öğreniminin
gerekliliğinin kaldırılması konusunda yönetimin
sessiz kalması nedendir? Neticede bu kanun Ruslara
yönelik değildi o halde niçin kaldırıldı?
Thaquışıne: Zorunlu Adighabze öğreniminin
gerekliliğinin kaldırılmasına yönelik kararı alan
Adigey Cumhuriyeti yüksek mahkemesidir. Bu kararla
Adigey Cumhuriyeti kanunları ile R.F. kanunları
arasında eş güdüm sağlanmış oldu. Ancak bu karar
Adigey Cumhuriyeti de eğitimde Adighabze öğretiminden
vazgeçileceği anlamına gelmiyor. Kurucu anayasamızda
Adige dilinin devlet dili statüsü konumu var. Onun
öğreniminde ve devlet dilinin varlığını sürdürmesi
konusunda mevcut yapılanmalar ve özgürlükler federal
yasalarca da kabul edilmektedir. Adige dili farklı
yerde konum olarak yerini aldı. Adige tarihi, Adige
literatürü, Adige etnografisi gibi başka özgün
değerlerimiz de beraber Adige dili özel konumunu
korumaktadır. Onun için Adige dilinin isteyenlerin
öğrenmesi ve Adigelere zorunlu olarak öğretilmesinin
önünde her hangi bir engel yoktur. Bu da bütün konular
gibi programlarımızda yerini almıştır.
Soru:
Saygı değer soylu başkanımız herkesçe tanınan
cumhuriyetlerimiz olduğu halde bazı ulusal
sorunlarımızın çözümünün sivil toplum kuruluşlarınca
arandığını görüyoruz. Kanımca Rusların kendi
cumhuriyetlerinin varlığının sebebi ulusal
politikaların oluşturulması ulusun varlığının
korunmasıdır. Yönetim bürokratlarının farklı
enstrümanlarla çeşitli sorunların yaşamsal
problemlerin çözümüne dair yetki ve donanımları olduğu
halde bununla beraber S.T.K. yapılanmaları bağlamında
ulusal sorunlara çözüm aranmasını nasıl
değerlendirelim?
Thaquışıne: Ulusal
cumhuriyetimizin varlığı o adı taşıyan ulusların
meselelerinin çözümüne yönelik devlet gücünün
kullanımının ciddi bir göstergesidir. 15 yıl öncesi
düşünüldüğünde cumhuriyet statüsü elde ettiğimizde
bize çok geniş gelecek bir elbiseyi giymiş olduk
bundan anlaşılması gereken statümüzün yükselmesi
olmalıdır. O zamanlar hiç kimse ulusal giysimizin
ulusal kültürümüzün devlet amblemlerimizin dünyanın
bir çok ülkesinde bizi tanıyacağına Adige adını akla
getireceğine ihtimal vermiyordu. Adigey
Cumhuriyeti'nin diasporadaki soydaşları ile onların
yaşadıkları yerde buluşup ulusal tarihimiz
kültürümüzün öğretilmesinde ve onların korunmasında
önemli işlev üsleniyor olacağı da akıllara gelmiyordu.
Kimse Adige televizyonu olacağına ihtimal vermiyordu.
Diasporada yaşayan soydaşlarımızın tarihi vatanlarına
dönüşlerinin mümkün olacağı ve onları dönüşünün bir
anma günü olacağı Adige dili günü olabileceğinin
gerçekleşeceğine kimse ihtimal vermiyordu. Bu tip
örnekleri çoğaltmak mümkün siz bu değişimlerin yönetim
kadrolarının ve bürokratların katkısı olmadan
oluşabileceğine ve sorunların çözülebileceğine
inanıyor musun?
Bir şekilde ulusal
değerlerimize layık oldukları anlam ve değer
verilmiyor imajı oluşmasının sebebi iyi bir
ekonomimizin olmamasıdır. İşte bu yüzden cumhuriyet
yöneticileri öncelikli olarak sosyo-ekonomik gelişimi
ve bu anlamda çözümleri öncelemiştir. Adigey büyük
ekonomik bir güce kavuşursa bütün bu sorunlar çözüme
kavuşmuş olacaktır. Öncelikli mücadelemiz bu
olmalıdır. Yoksa bir yönetim Kray'ına katılıp
katılmama tartışması boşa enerji harcamaktır.
Soru: Sayın başkan Maykop şehrinin kuruluşunun
150. Adigey'in Rusya'ya katılışının 450. yıl
dönümlerine binaen yapılan anma yıldönümlerine bakış
açınız nedir? Biz herhangi bir vatandaşa bu iki anma
gününü nasıl izah eder kanıksatırız?
Thaquışıne: Anma günlerinin belirlenmesi niye zor
olsun? Her zaman düşündüğüm şey anma yıl dönümlerinin
çok keyifli ve iyi olduğu, insanları bir araya
getirdiğidir. Sorun 450. yıl kutlamasına yönelikse ben
bunun cevabını defalarca verdim. Benim ona bakış açımı
eğer yanıtlarımı yürekten okur ve anlamaya
çalışırsanız sizlerde anlayacaksınız.
Maykop'un
kuruluşunun 150. yılına atfen şehir sakinleri arasında
bir ihtilaf vuku bulduğunu söyleyebilirim. Çar II.
Aleksandr'ın “Maykop kalesinin kurulmasına yönelik”
1871 tarihli emri ile Maykop'un başkent olması tarihi
arasında kuruluş kutlamasının başlangıç kabul
edileceği zamansal bir problem ortaya çıkmıştır. Bu
anlaşmazlığın baş gösterdiği zamanda bütün taraflar ve
yönetim aydınların katılımıyla konuyu tartışmışlardır.
Şu anda Maykop'un kuruluş yıl dönümüne dair bir
problem yoktur. Şehrin kuruluşu anma günü ile
Adige-Rus gönüllü birlikteliğinin yıl dönümü bir arada
kutlamayı da kararlaştırabiliriz.
Soru:
Sayın başkan Adigey ne zaman tam anlamıyla kendine
yeterli ve kimseye bağımlı olmayan bir devlet olacak?
Bunu hiç tereddüt etmeden her Adige'nin özlemini dile
getirerek söylüyorum.
Thaquışıne: Bir
çok meselenin yanında böyle bir söylem sonuç
vermeyecek bir problem olarak karşımıza çıkar.Ulusal
soruna yönelik sorularda Adigey'in hukuki durumunu
bilerek konuşmak gerek.Ben bu soruyu soranların
bağımsızlıktan neyi kastettiklerini anlıyorum. Neyin
ve kimin yönetim zincirinin dışına çıkmak istiyorlar?
Acaba o kişiler hiç kimsenin bulunmadığı bir adaya
gidip kendi istediklerince hiçbir yönetimi dinlemeden
yaşamak mı istiyorlar? Biz demokratik ve bağımsız
Rusya'nın bir parçasıyız.
15 yıl önce Adige
Otonom bölgesine R.F.'nun kurucu eşit cumhuriyet
statüsü verdiler ve ona Adige Cumhuriyeti dediler.Bu
statü yükselmesinin bize kazandırdıklarını ne çabuk
unutuyorlar? Adigey R.F.'nun kurucu eşit haklara sahip
üyelerinden birisidir. Bu da R.F. içerisinde en yüksek
statüdür. Buna rağmen bu konuda lüzumsuz söylemlerin
gündeme taşınması doğru değildir.
Ben ulusuna ve ulusal değerlerine kıymet veren bir
Adige'yim. Buna rağmen söz konusu söylem sahipleriyle
hiçbir surette birlikte olmam onlara hak vermem mümkün
değildir. Bence cumhuriyetimiz vatandaşları olan bütün
halklar eşittir. Dolayısıyla Adige halkının
sorunlarını öne alalım yaklaşımı doğru değildir. Sorun
hepimizindir ve ortaktır. Bütün sorunlar kanunlarımız
çerçevesinde çözüme kavuşturulmalıdır. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|