NALMES'İN DANSLARI BÜYÜLEDİ

 

YEMITIL Nurbıy (ЕмтIылъ Нурбый)
Adige Mak,  24 Aralık 2008
Çeviri: HAPİ Cevdet Yıldız

   
 

Adigey Cumhuriyeti’nin (AC) devlet örgütünün bu son yıllarda oturuşmuş ve pekişmiş olması sonucu, ulusun tarihini, kültür ve geleneklerini dans dili ile anlatan topluluklarımız çoğalmaktadır. Bunlardan biri olan Akademik topluluğumuz  “Nalmes”in gösterisi (dinletisi) 22 Aralık 2008’de Krasnodar’da gösterime sunuldu ve ilgiyle izlendi.



“Gündüz süresinin kısalmasının sona erip, günerin yeniden uzamaya başladığı bir gündür  22 Aralık günü”
dedi açış konuşmasında,  RF kıdemli oyuncusu, AC halk sanatçısı, ”Nalmes” sanat yönetmeni  Mıhamed Kul (Къулэ Мыхьамэд). “En eski çağlardan beri Adigeler (Çerkesler) bu güne, 22 Aralık dönüm gününe özel  bir önem veriyor ve  kutlamalar düzenliyorlardı. Kuban Devlet Akademisi Kazak Korosu, işte bu özel günümüzde, kendi salonunu bizlere tahsis etti, bir dinleti/gösteri sunmamıza yardımcı oldu,  biz de Kazak Korosu’na teşekkürlerimizi  ve iyi dileklerimizi sunuyoruz”
dedi.

Kafkasya’da düzenlenen  dünya festivalindeki başarılı gösterisi nedeniyle kendisine “Adigey’in Onuru” madalyası verilmiş olan “Nalmes”, Krasnodar’da sahneye çıkıp çevik danslarını başlattığında,  ortalığı coşku ve  sevinç yeli almıştı. AC kıdemli oyuncusu Nafset Aşın (1эшъынэ Нэфсэт) yönetimindeki orkestranın çıkardığı ul
usal nağmeler/ezgiler salonu çınlatıyor, Fatim Dıhu şık’epşıne’yi (Çerkes yerel kemençesi’ni) konuşturuyor, Halime Zubayıl da, şöntrıp’a (шъонт1рып;yerel darbuka’ya) parmaklarıyla her bir vuruşunda, eski ulusal ezgilerimizin yenilenebileceğini derinlemesine bir biçimde gösteriyordu izleyicilere. Kulaklar,  çalgıcıların (pınavelerin)  çıkardığı Adige ezgilerine, Adige müziğine ne denli kapılmış  olsa da, oyuncuların danslarını  durmaksızın hızlandırmalarında, müziğimizin ne denli zengin ve yetkin bir dağarcığa sahip olduğunu da belli ediyordu.

“Tırğetave” (
Тыргъэтаор)  ve “Zefak’o”  (ЗэфакIор).
..

Oyuncuların sunduğu “Tırğetave” (*), “Zefak’o” ve “Nıbjıç’e kaşö” (
Ныбжьык1э къашъо;Gençlerin Dansı) dansları gerçekten çekiciydiler. Modelist Yura Staşü’nün (
Ст1ашъу Юрэ) ürünü  tarihsel kostüm/giysi, Anjela Hakuy’un üzerinde, tarihe, binlerce yıl öncesine gönderme yapıyor, bir nostalji yaşatıyordu bizlere. Hele bir kızın, Anjela Hakuy’un  eline  silah almış olması,  ne gibi bir nedene dayanıyor olabilir?İşte bu neden kişiyi tarihimizin çok eski (пэсэрэ)  derinliklerine, İlkçağ yaşamına götürüyor. Eski “Zefak’o”yu ise Larisa Hut ile Nalbek Thak’umeş sunuyorlar. “Nıbjıç’e kaşö”Susana Hut ile AC kıdemli oyuncusu Sıhatbıy Berzeg oynuyorlar.

Krasnodar’da sunulan bu gösteri Nalbek Thak’umeş ile Muradin Kul için bir deneme, bir ölçüt işlevi görüyor. Dansların başını da bu ikisi çekti. Heri ikisi de kültür ve sanat bağlantılı birer aile içinde büyümüş gençler, kısa sürede daha da yetkinleşmelerini bekliyoruz. Bislan Simbolet, Azide Tsudışk ve Anzor Dıbeğo’nun Krasnodar’da göstermiş oldukları üstün performans, sanırım daha uzun bir süre anılarımızı süslemeye devam edecektir.


“Penejukay köyü, Adıgekale kenti ve yakın yörelerinden gelenlerin hepsi de   akrabalarım, gösteri sonu  beni nasıl kutladıklarına sen de tanık oldun. Sağol…”
diyor Azide Tsundışk.

Ulusal bir dansımız “Zığetlat”ı (Зыгъэлъат)  İrina Mamsır, Saniyet Alıberd, Murat Sihu ve AC kıdemli oyuncusu Baturay Şaguc sundular. Baturay Şaguc, ”Nalmes”de oynamak için Türkiye’den Adigey’e gelmiş bir gencimiz. Uzayda uçuyormuş gibi anlatılamaz bir sevinç içinde,  bu gencimiz tüm özlemlerine kavuşmuş gibi. Katlandığı onca zorluğu sanki unutmuş gibi, geçmişten söz etmek bile istemiyor. Adigece’yi, Rusça’yı ve dansları öğrenmek, ulusuna yararlı olmak ve ulusal birlikteliği  her şeyin üstünde tutmak isteyen bir gencimiz o.

Şönt’ıpları (davul, darbuka)  “konuşturan” sanatçılarımız ise Mos Thağepsev, Murat Aç’eğu, Halim Zubayıl, Sıhatbıy Berzeg, Baturay Şaguc idiler. Sizi sanki Kafkas Dağlarının karlı doruklarında dolaştırıyorlar ve sizi de dağlardaki danslarına katıyorlarmış gibi bir hava esiyordu koca salonda. Ellerindeki çiçek demetleriyle yerlerinde oturamayan gençler ve çocuklar, çiçekleri oyunculara sunmak için sahneye koşuşuyor, fırsat buldukça da çiçekleri  oyunculara  uzatıyorlardı.

En çok alkışlanan gösteriler içinden toplu danslar ve Asker Ğuç’etl’in (Гъук1эл1 Аскэр) kamalarla yaptığı danstı. RF kıdemli sanatçısı Asker Ğuç’etl’in, ağzı ve dişleri ile tuttuğu 11 kamayı ustaca yere çakışını gördükçe, sanatçılarımızın dünya ölçülerinde bir başarıya imza atmış olduklarını artık anlayabiliyordun.

AC kıdemli sanatçıları İrina Dıhu ile Adam Bahuko’nun “İslamıy” dansı doyumsuzdu ve kendine özgü   bir güzellikteydi. Bjıhakoyaç’e köyünden Aminet Ç’ermıt ile kız arkadaşı Yana Lebed, ikisi birlikte dinletiye gelmişlerdi, ikisi de birer hekim. Aminet Ç’ermıt “İslamıy” oyunu tutkunu biri, oyunculardan İrina Duğ’a bir buket çiçek sundu.

“Abhaz kutlama/karşılama dansı”  ile Adige ulusal dansı “Tlepeç’as”dan  (Лъэпэк1ас) geliştirilen ve Mıhamed Kul tarafından düzenlenip sahneye uyarlanan yeni bir dans ile, Aslan Hocey tarafından Nart destanından esinlenilerek günümüze uyarlanan ve “Nalmes” tarafından oynanan bu iki  dansa hemen bütün oyuncular katıldılar. Anjela Hakuy (Хьакъуй Анжелэ), Nalbek Thak’umeş (ТхьакIумэщэ Налбек), Murat Seauh (Сихъу Муратэ), Saniyet Alıberd (Алыбэрд Саныет), Ali Staşü (СтIашъу Алый), Ruslan Aşın (Iэшъынэ Руслъанэ), İrina Duğ (Дугъ Иринэ), Adam Bahuko (Бахъукъо Адамэ) ve daha başkaları da oyunlarda başı çekenlerden.

Oyunculara ilişkin  daha fazla konuşmak için vaktimiz çok. Beğenilmeyen oyuncular da çıkmıştır, biliyoruz;önümüzdeki günlerde ulusun tarihi, gelenek ve görenekleri, üstün sanatı ve bunlara ilişkin verilerden ilerleyerek, gazetemiz okuyucularını “Nalmes”de gerçekleşmiş olan değişimler konusunda bilgilendirmeye çalışacağız.

İzleyici değerlendirmeleri… (ЕплъыкIэхэр,  еплъыкIэхэр...)

Krasnodar’da sunulan gösteri “Mefeç’ vıc-huray” (МэфэкI удж-хъурай) oyunu ile sona erdi. Gösteri öncesinde ve aralarda birçok kişiyle görüştük. Beden eğitimi, spor ve turizm üzerine eğitim veren Kuban Devlet Üniversitesi rekörü, Prof. Dr. Ahmet Sultan (Ахъмэт СултIан), Krasnodar Kray Federal Mahkemesi yargıcı Oleg Met, ”Nalmes” dostları  Askerbıy Hut (Хъут Аскэрбый), Murat Çınazır (Чыназыр Му­ратэ), Kadir Ç’ale (КIалэ Къадыр), Aslan Yaneko (Янэкъо Аслъанэ), Kaleş’ave Lıhuj (ЛIыIужъу Къэлэшъао), AC kıdemli sanatçısı, dinletide iki şarkı okuyan Sim Kuyş’eko (Къуйшъэкъо Симэ), ünlü yönetmen Askerbıy K’uraşın (КIуращынэ Аскэрбый) ve daha başkalarının görüşlerini aldık, hepsi de dinletiyi başarılı buldu.

Yablonovski’den gelen öğretmen Zarina Nepsev, ”Nalmes”in başarılı topluluklarımızın en başında geldiğini söylüyor. Tolyattili (Тольятти) Ludmila Koroleva bir tiyatro çalışanı. İzlediği topluluklar içinden “Nalmes”e ayrı bir değer biçiyor. “Oyuncular hızlı ve çevikler, güzel bir oyun koyuyorlar, mesajlarını size ulaştırmayı da başarıyorlar” diyor.

“Nalmes”, mükemmel  bir gelişim çizgisini yakalamış” diyor Kuban Kazak Korosu dansları usta çalışanı Valentin Zaharov.  “Oyuncular ‘mükemmel’ bir biçimde hazırlanmışlar. Ben de danslar düzenleyen biriyim, “Nalmes”in gösterisinde ilgimi çeken ve not ettiğim çok şey var. “Nelmes” genç yeteneklerden  oluşturulmuş bir topluluk, gittikçe de yetkinleşiyor. Kazak Korosu ile “Nalmes” iki dost kuruluş, bu candan ilişkiyi kimsenin bozmasına göz yumamayız. “Nalmes”in yeni yılını şimdiden kutluyorum” diyor V. Zaharov.

“Nalmes”in Müdürü Azmet Baste, sanat yönetmeni Mıhamed Kul, baş oyuncu Aslan Hocey (Хъоджэе Аслъанэ), oyuncular Anjela Hakuy (Хьакъуй Анжелэ), Aydemir Nenıj (Нэныжъ Айдэмыр), Halime Zubayıl (Зубаил Хьа­лимэ) ve başkalarının anlattıkları, bütün bunlar, ”Nalmes”in gelişimini sürdüreceğini belli ediyor.

Gösteri Merkezi’nden (Унэшхо)  ayrılıp anayola çıkacağımız bir sırada bir genç kız gurubuyla karşılaştık, kızların aceleleri de yoktu. ”Beğenmediğim bir oyunu yoktu topluluğun. “Nalmes” bizi sevindirdi” diyor soyadını sormadığım Zalina.  “İlk kez “Nalmes”i ve bir Adige (Çerkes) topluluğunu izledim, Adige danslarını, Adige kostümlerini gördüm ve bunların ne denli güzel şeyler olduklarına tanık oldum. Topluluğun yeni yılını daha şimdiden kutlamak isterim” diyor Zalina.

YEMITIL  Nurbıy (ЕмтIылъ Нурбый).

(*) Tırğetave –Milat öncesinde yaşamış olan Adige  Sindika Krallığı Kraliçesi. Bir Adige Meot (Мыут1)  şefinin kızı idi. Yaşamı için bkz. “Sindika”-Vikipedi, internet.