ADİGE DİLİ GÜNÜ’NE DAİR  
 

Jilase Marite
 Adige Psalhe, 15.03.2008

Çeviri: Jade Wumar

  
   
 
Geçtiğimiz günlerde Adige Dili bölümü mezunlarından oluşan bir grubun öncüğünde Kabardey-Balkar Devlet Üniversitesi Sosyal Bilimler ve Araştırma Enstitüsünde 14 Mart’ta kutlanan Adige Dili Günü’nün resmi kutlama günleri arasına alınmasına yönelik bir toplantı gerçekleştirildi. Toplantıya Kabardey-Balkar halk yazarı ‘Utıj Boris, Kabardey-Balkar Devlet Üniversitesi Dekanı, Filoloji Enstitüsü Adige Dili Kürsüsü Başkanı profesör Taw Hazeş, Adige Psalhe Gazetesi Baş Redaktörü, Kabardey-Balkar Adige Xase Başkanı Haf’ıts’e Muhammed, Bilim ve Araştırma Enstitüsü bilim adamları; filoloji bilimleri doktoru Bak’uw Hancerıy, Ghut Adam, Biş’o Boris, Kabardey-Balkar Eğitim ve Bilim Bakanlığı Daire Başkanı Bale Lyudmile, Kabardey-Balkar’ın saygın eğitimcisi Bekhan Basiret gibi isimler katıldılar.



Toplantıyı açan ‘Utıj Boris katılımcılara toplantıda ele alacakları konular hakkında bilgi verdi. İlk olarak, Adige Dili Günü için cumhuriyette yasal bir düzenleme yapılması gerektiğini belirtti. Bu toplantının da bu düşünceyi pekiştirecek bir toplantı olması gerektiğini ifade ederek, “Adige Dili Günü’nün resmiyet kazanması ve devletin bu konuya eğilmesi için bu konudaki görüşümüzü içeren Adigece yazılmış bir yazının Kabardey-Balkar Cumhuriyeti hükümetine gönderilmesi gerekiyor. Yazı dilimizin günü, sağlam temeller üzerine oturtulursa dilin geliştirilmesi ve korunmasına yönelik günümüzde endişe duyduğumuz bir çok sorun çözüme kavuşmuş olur.” dedi.

‘Utıj Boris ayrıca, birkaç yıldır Kabardey-Balkar Cumhuriyeti’nde düzenlenen ‘Dilim, Canım, Dünyam’ adlı etkinliğin anadilin geliştirilmesinde büyük önemi olduğunu belirtti. Bu etkinliği önümüzdeki büyük çalışmanın bir parçası kabul ederek, beraberinde dilin gelişmesinde mevcut olan sorunların tespit edildiği ve çözüm yollarını hakkında bilgilendirmelerin yapıldığı, cumhuriyet geneli ve bölgeler arası konferanslar düzenlenmesi gerektiğini söyledi.

Taw Hazeş anadilimiz için böyle özel bir gün olması gerektiğini ve onun şüphesiz ulusumuzun yarını için faydalı olacak bir gün olduğunu söyleyerek, “Kabardey-Balkar Devlet Üniversitesi Filoloji Enstitüsü bu alanda elinden geleni yapıyor. Sözgelimi, bu konu üzerine öğrencilerle ayrı bir konferans düzenleyeceğim. Adige Dili için benzeri bilimsel toplantılar düzenlemek gerekli. Toplantıları belirli başlıklarla, tek bir isim ile her yıl sürdürmenin gerekli olduğunu düşünüyorum.” dedi. Taw Hazeş, çalışmaya bilim adamlarının yanında, öğretmenler ve öğrencilerinde katılmalarının gerekli olduğunu belirti. ‘Zekiler ve Dahiler’ isimli geçen yıl üniversitede düzenlenen yarışmalar gibilerinin daha çokça yapılması gerektiğini kabul etti. Bunun gibi dil ve edebiyat alanında maharetli gençlerle daha fazla çalışmak ve onlara özen gösterilmesi gerekliliği üzerinde durdu.

Adige Dili gününün belirlenmesi gündeme geldiğinde, Adigelerin daha çok yaşadığı üç cumhuriyetinde onun için ortak bir gün belirlemelerinin daha iyi olduğunu söyleyen Bak’uw Xhancerıy, “Bırsey Wumar’ın Adigece sözlüğünü edebiyatımızın başlangıcı olarak kabul edersek, onun doğum günü olan 14 Mart’ı ulusal dilimizin günü olarak üç cumhuriyetin de kabul etmesi gerekmektedir. Buda Adige cumhuriyetlerini birbirlerine daha çok yaklaşmalarını sağlayacak konulardan biridir.” dedi.

Haf’ıts’e Muhammed, “2003 yılında Dünya Çerkes Birliği Adige Dili Gününe dair özel bir karar alarak 14 Mart’ı Adige Dili Günü kabul etti. Adige Dili Günü’nün üç cumhuriyetimizde kutlanmasına yönelik şunları söyleyebiliriz; Adigey Cumhuriyeti’nde 2000 yılında buna yönelik bir karar alındı. 5 yıl sonra aynı karara Karaçay-Çerkessk Cumhuriyeti’nde imza attı.

Anadilin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi ulusal açıdan sahip olduğu önemin bilinciyle, cumhuriyetimizde bu konuda gereken adımı atacaktır. 20 Mart’ta Kabardey-Balkar Cumhuriyeti Parlamentosu ve Hükümeti’nin ortak toplantısında bu konu gündeme getirilecek. Buna yönelik daha önce Başkan Khanokhue Arsen’e bir yazı göndermiştik. Kendisi bu girişimimizi olumlu karşıladı ve buna yönelik özel bir karar alınacağı konusunda bize güvence verdi. Devlet Başkanına yazdığımız yazıda aynı şekilde ayrı bir gün daha görülüyor. Oda 1 Ağustos’tur. Bu gün Adige ulusunun tek yürek olacağı gündür. Yazıda da belirttiğimiz üzere, buna konuda da bir karar alınmasını ümit ediyoruz. ‘Dilim, canım, dünyam’ yarışmasından söz edecek olursak, ona Adigelerin yaşadığı cumhuriyetlerden başka uluslarında katılarak genişlemesi memnun edicidir.

20 Mart’ta yapılacak toplantıda 2009 yılının cumhuriyette ‘Adige Dili Yılı’ olarak kabul edilmesi konusunu gündeme getirmeyi düşünüyorum. Ona kaynak olarak ulusa yararlı bir çok çalışma gerçekleşecek. Mesela Adigece eğitime katkı sağlayanlara yönelik kitaplar, anadilin güzelliği ve tekniği üzerine kurgulanmış derlemeler, Adige kültürünün gençlere okutulması için ayrılacak tahsisat ve başka yayınlar.” dedi.

2009 yılının Adige Dili yanında Rusya Federasyonunda yaşayan ulusların dillerinin yılı kabul edilmesi üzerine konuşan Ghut Adam, bu konuda Devlet Duması’nda yer alan milletvekillerimiz ve RF Devlet Başkanlığı bünyesindeki halk konseyindeki temsilcilerimizin faydalı olabileceklerini söyledi.

Biş’o Boris Adige Dili Günü’nün cumhuriyetlerimizin yazı dillerinin bütünleştireceği ve Adige dilinin değerini arttırmaya yönelik bir konuşma yaptı. Kabardey-Balkar hükümeti nezdinde bu konularda çalışma yapacak ayrı bir komisyon oluşturması gerektiğini söyleyen bilim adamı, “Adige Dilinin durumu ve onu iyileştirmeye yönelik her yıl cumhuriyet bilim konferansı, 3 yılda bir bölgeler arası toplantı yapılması yararlı olur. Bunun gibi Adigece eğitime büyük katkı sağlayan lider bilim adamlarımıza yönelik bir etkinliğin yapılması gerektiğini düşünüyorum. Sözgelimi, Khumaxue Muhadin Temmuz ayında 80 yaşına girecek, bu dev ulusal şahsiyetin ona yakışır bir şekilde onurlandırılması gerekliliği aşikardır.

Toplantıya katılanlar gündeme aldıkları bütün konular üzerine görüşerek, bu konulara bağlı farklı kararlar alıp toplantı noktaladılar.